5 februari. Net binnen: Vondel overleden

Elk jaar   In het koninkrijk Bhutan Verjaardag van de kroonprins Jigme Namgyel Wangchuck, zoon van de huidige koning. Hij is geboren op 5 februari 2016 in het Lingkanapaleis in de Bhutanese hoofdstad Thimphu. Bhutan ligt in de Himalaya, ingeklemd tussen China en India. Ter ere van zijn geboorte plantten duizenden Bhutanesen in totaal zo maar eventjes 108.000 bomen, die symbool staan voor geluk en voorspoed.

Wikimedia Commons/Nationaal Archief

Letty Kosterman

2017     Overlijden van Letty Kosterman (81), presentatrice en (tekst)schrijfster met een ongewone werkkracht. Ze begon als presentatrice en producente bij de AVRO-televisie (Nieuwe oogst), dan bij de VARA: Dit is uw leven, Dicht bij huis, Verhaal halen, Vroege vogels, Opmaat, Lichtkrant, Zomaar een zomeravond enz. Schreef verhalenbundels als Tumtum voor grote mensen, Het konijn Isedoe en andere verhalen en Ver van huis. Schreef samen met Jules de Corte liedjes voor ‘Kinderen voor Kinderen’, waaronder Miepie, Goochelaar en Mijn boom.

2005   De Efteling ontvangt de THEA Classic Award, een unieke erkenning van verdienste in de entertainmentwereld. De Efteling is het tweede park ter wereld dat deze oeuvreprijs krijgt, na het Tivoli in Kopenhagen (Denemarken).

2003   De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Colin Powell, presenteert in New York voor de VN Veiligheidsraad ‘bewijzen’ dat Irak over massavernietigingswapens zou beschikken. Het blijkt nadien allemaal nep, bedoeld om de Amerikaanse inval in Irak te rechtvaardigen.

1995   De laatste dienstplichtigen zwaaien af. De dienstplicht werd in België in 1994 officieel ‘opgeschort’ en in 2004 afgeschaft. De dienstplicht ontstond ooit als gevolg van de twintigjarige bezetting en annexatie (1795) van de Zuidelijke Nederlanden door Frankrijk. Door de Wet van 5 september 1798 op de algemene dienstplicht werden alle jongemannen tussen 20 en 25 jaar ingelijfd in het Franse leger. Vooral de Zuid-Nederlandse plattelandsbevolking verzette zich tegen deze conscriptie, in Vlaanderen de Boerenkrijg genoemd en in Luxemburg de Klöppelkrieg.

Het Franse systeem hield in dat door middel van loting werd bepaald wie effectief dienst moest nemen (de loteling). Na de verdrijving van de Fransen en de stichting van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden werd het stelsel in stand gehouden. Ook het Belgisch leger, na de scheiding van 1830, was samengesteld uit vrijwilligers en lotelingen. Dit systeem, dat vermogende lotelingen toeliet om (tegen vergoeding) een vrijwillige plaatsvervanger te sturen, werd in 1909 vervangen door de dienstplicht voor één zoon per gezin. De oorlogsdreiging zorgde in 1913 voor de invoering van een algemene dienstplicht voor mannen.

De dienstplicht werd in België in 1994 ‘opgeschort’, Nederland volgt in 1997.

1982   Overlijden in Geleen (Nederlands Limburg) van Wies Moens, Vlaams auteur en politicus. Zie de ‘Vandaag’ van 28 januari voor een korte biografie.

1978   Overlijden in Amsterdam van historica en schrijfster Annie Romein-Verschoor.  Echtgenote van historicus Jan Romein (1893-1962), ze schreef samen met hem De lage landen bij de zee en Erflaters van onze beschaving. Ander werk: Vrouwenspiegel, Omzien in verwondering, Ja vader, nee vader. Constantijn Huygensprijs 1970 voor haar hele oeuvre. Ze was geboren in Hatert bij Nijmegen op 4 februari en overleed dus precies een dag na haar verjaardag, op haar 83ste.

1967   Overlijden in Beersel van Herman Teirlinck, schrijver van bekende romans zoals Het gevecht met de engel. Hij speelde ook een belangrijke rol in de toneelvernieuwing in Vlaanderen, onder meer met de naar hem genoemde Studio Herman Teirlinck (1946), een opleidingsinstituut voor toneelspelers en kleinkunstenaars.

1958   De Amerikaanse luchtmacht verliest een atoombom voor de kust van Georgia. De bom is nog steeds niet teruggevonden.

Willem Gijssels, Lode Baekelmans en Leo Riel

1945   Overlijden in Antwerpen van Willem Gijssels (69), Vlaams dichter, librettist, vertaler en cultuurambtenaar. Neef van Emanuel Hiel, zwager van Herman Teirlinck. Bij de ontvangst van koningin Wilhelmina te Brussel op 27 juli 1911, waarbij nagenoeg alles in het Frans verloopt, laat hij met vrienden van op het Vlaams Huis aan de Grote Markt een spandoek neer met de tekst ‘Spreek uw taal’.

Gijssels schreef honderden gelegenheidsgedichten en cantates, zoals Conscience herdacht, op muziek van August de Boeck (1912), Rodenbach ter ere, muziek van Jef van Hoof (1931). Zijn meest bekende lied is ’t Zijn weiden als wiegende zeeën, in 1912 door Renaat Veremans op muziek gezet. Verder ook het Lied van het Algemeen Nederlandsch Verbond (muziek van Hullebroeck, 1908) en het Staplied van de Vlaamse Toeristenbond (muziek van Veremans, 1931) enz. Een straat op de Antwerpse Linkeroever is naar hem genoemd. In 1955 werd zijn graf overgebracht naar het erepark van de begraafplaats Schoonselhof.

1679   Overlijden te Amsterdam van Joost van den Vondel (91), sinds eeuwen geëerd als de grootste Nederlandstalige auteur en ‘de Prins der Dichters’. Hij wordt te Keulen geboren (1587) uit Antwerpse ouders die twee jaar voordien de Scheldestad waren ontvlucht voor de Spaanse bezetter en de inquisitie. In Amsterdam wordt Vondel lid van de Brabantse rederijkerskamer Het Wit Lavendel. Hij schrijft 26 toneelstukken, honderden gedichten en een merkwaardig literaire verhandeling Aenleidinge ter Nederduitsche dichtkunste (1650). Bekend gebleven zijn onder meer Gysbreght van Aemstel, Wildzang, Lucifer en Adam in ballingschap. Hij vertaalde werken van onder meer Sofokles, Euripides, Seneca en Vergilius. Hij was eerder handelaar in kousen en suppoost bij de Bank van Lening.

In 1620 wint Vondel een dichtwedstrijd met het kortste Nederlandstalig gedicht ooit, en wellicht het kortste gedicht ter wereld:

U
Nu!

Als laatste werk dicht hij spottend zijn grafschrift:

Hier leit Vondel zonder rouw,
Hy is gestorven van de kou.

Straten en pleinen werden naar hem genoemd, het Vondelpark in Amsterdam, de Joost van den Vondelprijs van de Universiteit van Münster, en we vinden zijn portret terug op Nederlandse postzegels en bankbiljetten.

1600   In Rijsel, Blijde Intrede van de aartshertogen Albrecht en Isabella, zogenaamd ‘soevereinen’ van de Zuidelijke Nederlanden, maar eigenlijk zetbazen van de Spaanse bezetter.

1591   In Antwerpen overlijden van de cartograaf Gerard de Jode. Hij was uit Nijmegen afkomstig en maakte verschillende kaarten van de XVII Provinciën.

1552   Overlijden in Brugge van Jacob de Meyere, door de secretaris van Keizer Karel V ooit omschreven als de ‘vader van de Vlaamse geschiedschrijving’. Hij is de auteur van Flandricarum Rerum tomi decem, een befaamde, tiendelige geschiedenis van Vlaanderen. Een gedenkplaat in de kerk van Vleteren, zijn geboortedorp, herinnert aan hem. 

1519   Geboorte in Breda van René van Chalon, de eerste Nassau die zich Prins van Oranje mocht noemen. Van zijn oom Filibert erft René in 1538 het onafhankelijke vorstendom Orange, een stadje ten noorden van Avignon in de Provence. Ook het devies van René, ‘Je maintiendrai Chalon’, nam Willem de Zwijger over. Hiervan is de wapenspreuk Je maintiendrai (Nederlands: Ik zal handhaven) afkomstig die in 1815 werd ingevoerd voor de herenigde Nederlanden.