5 januari. Net binnen: Sovjets zetten Holodomor in gang en hongeren Oekraïne uit

J. Merkelbach

Annie Verhulst (1895-1986)

1986   Overlijden in Amsterdam op 90-jarige leeftijd van de actrice Annie Verhulst (90). Ze werd in Middelburg (Zeeland) geboren als dochter van Maria Frederica Eichhorn (°1869) die twee maanden later trouwde met Augustus Verhulst (°1873). Annie staat al vroeg op de planken en breekt door met haar rol van Jo in de bekend gebleven film Op hoop van zegen (1934). Na vier films keert ze terug naar het theater en speelt nog vele rollen, onder anderen in De Jantjes en voor het Nederlands Volkstoneel.

1978   De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Cyrus Vance overhandigt aan de communistische autoriteiten in Boedapest de koninklijke Stefanskroon en de andere voorwerpen uit de Hongaarse koninklijke schatkist die sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog in de Verenigde Staten werden bewaard.

1973   Nederland erkent de DDR (Deutsche Demokratische Republik), het communistische Oost-Duitsland. België had, als eerste NAVO-land nog wel, de DDR al erkend op 27 december 1972.

1955   Overlijden in Turijn (Italië) van Marcel Déat (60). Deze voormalige Franse volksvertegenwoordiger en leidende figuur van de Socialistische Partij was bij verstek ter dood veroordeeld voor zijn rol in de collaboratie. Hij leefde sinds de bevrijding in ballingschap in Italië onder de identiteit van ‘professor Forlani’.

1945   Driehonderd Amerikaanse vliegtuigen werpen 1600 ton bommen op het kleine stadje Royan (Charente-Maritime), nadat het Duitse leger er al is uit weggetrokken. Van de 2000 inwoners die in het stadje waren gebleven, komen meer dan de helft om het leven.

Wilhelm Teudt (1860-1942)

1942   Overlijden in Detmold van de völkisch-georiënteerde archeoloog Wilhelm Teudt. Hij heeft werken gepubliceerd over de oude heidense heiligdommen (Germanische Heiligtümer, 1929) en was vooral geïnteresseerd in de prehistorische site van de Externsteine in het Teutoburgerwoud nabij Detmold. In 1928 sticht hij de Vereinigung der Freunde germanischer Vorgeschichte, vervolgens van het tijdschrift Germanien. In 1936 treedt hij toe tot de Ahnenerbe, maar wordt er twee jaar later uitgegooid.

1937   Op het galaconcert ter ere van het huwelijk van Juliana en Bernhard (dat twee dagen erna voltrokken wordt), speelt een orkest naast het Wilhelmus en het Deutschlandlied ook het nationaalsocialistische Horst Wessel-lied. De toenmalige koningin Wilhelmina stónd erop dat dit lied ten gehore werd gebracht. De bekende huisdirigent van de Oranjes, Peter van Anrooy, weigert echter principieel om dit lied te dirigeren. Koningin Wilhelmina is furieus en ontslaat hem op staande voet. Meteen vervangt ze Van Anrooy door kapitein Coenraad Walther Boer, die dirigent is van de Koninklijke Militaire Kapel en het Horst-Wessel-lied wel wil spelen. Tijdens het ten gehore brengen van het Horst-Wessel-lied (‘Die Fahne hoch’) strekken vele Duitse gasten hun rechterarm, de Hitlergroet.

Umberto Eco (1932-2016)

1932   Geboorte in Alessandria (Piemonte) van Umberto Eco (84), Italiaans succesauteur en hoogleraar in de semiotiek aan de universiteit van Bologna. Hij werd katholiek opgevoed, maar wordt later atheïst. Zeer bekend worden zijn De naam van de roos, De slinger van Foucault, Het eiland van de vorige dag, Baudolino, De mysterieuze vlam van koningin Loana, De begraafplaats van Praag, Het nulnummer, enz. Hij schreef ook kinderboeken en non-fictie. Eco overleed in 2016 op zijn 84ste.

1930   Het centraal comité van de Sovjet-CP besluit de landbouwcollectivisatie in Oekraïne te versnellen. Kort daarna bezet het Rode Leger de landerijen waarvan de eigenaars weigeren te integreren in de kolchozen, de staatsboerderijen. Als reactie op het verzet van de boeren verbiedt het Kremlin de productie van brood. De graanoogst wordt opgeëist en naar Moskou gestuurd. Dorpen worden met de grond gelijkgemaakt. Niet minder dan 850 000 boeren worden met hun gezin gedeporteerd, in afschuwelijke omstandigheden. Oekraïne, de voormalige ‘graanschuur’ van Rusland, wordt in hongersnood gestort. Dat lokt een golf van collectieve zelfmoorden uit en zelfs gevallen van kannibalisme.

Tussen 1931 en 1933 sterven 2,5 miljoen Oekraïners van de honger, 4,1 miljoen verdwijnen in Siberië, 1,2 miljoen worden afgeslacht. In totaal zullen 7 à 10 miljoen Oekraïners in erbarmelijke condities omkomen als gevolg van deze ‘uitroeiing door verhongering’ die de geschiedenis is ingegaan als de Holodomor.

1917   Vanuit Nederland ageert het Nationaal Vlaams Comiteit tot Verdediging van de Vlaamse Zaak in België, geleid door de naar het noorden uitgeweken Vlamingen René de Clercq, Leo Meert, Karel van den Oever en Dirk de Vos. Vooruitlopend op het ’14 punten’-programma, dat de Amerikaanse president Woodrow Wilson in 1918 zal afkondigen, sturen ze hem een telegram, waarin ze hem hun sympathie betuigen met zijn pogingen om tot een spoedige en duurzame vrede te komen op grond van de bescherming van de rechten en vrijheden van kleine volkeren. Ze spraken de hoop uit dat dit zou leiden tot het herstel van een neutraal België met daarbinnen autonomie voor het tot dusver zo verongelijkte Vlaanderen.

Charles Péguy (1873-1914)

1900   Na uit de socialistische partij te zijn gestapt, publiceert Charles Péguy (1873-1914) het eerste nummer van zijn Cahiers de la quinzaine. Het blad, waarvan Péguy zal zeggen dat het ‘alle leugenaars en klootzakken, dat wil zeggen de overgrote meerderheid van alle partijen’, tegen zich had, zal tot aan de oorlog regelmatig verschijnen, maar zal nooit meer tellen dan 1400 abonnees.

1896   Uitvinder Wilhelm Röntgen publiceert in de Wiener Presse voor het eerst een artikel over de röntgenstraling

1769   De Schotse ingenieur James Watt (1736-1819) neemt een patent op zijn verbeterde Newcomen-pomp en legt daarmee de basis voor een bruikbare stoommachine. En voor de industriële revolutie.

1720   De Schotse financier John Law (1671-1729) wordt in Frankrijk benoemd tot Contrôleur-général des Finances. Als voorstander van de ontwikkeling van krediet en papieren geld, had hij een uitgiftebank opgericht waarvan de toonderbiljetten op elk moment in metaalgeld moesten kunnen worden omgezet. Speculanten zorgen echter voor paniek en de zaak eindigt in een afschuwelijk faillissement.

1675   De troepen van maarschalk Henri de Turenne (1611-1675) veroveren de stad Turckheim (Elzas), die wordt geplunderd en vervolgens in de as gelegd. De Elzassers die er niet in slagen te vluchten, worden afgeslacht. De borsten van vrouwen die zich verzetten worden afgesneden en hun baby’s worden gedood. In totaal wordt een derde van de stadsbevolking afgemaakt. Turenne krijgt de bijnaam ‘beul van de Elzas’. Hij komt enkele maanden later door een verdwaalde kanonskogel om het leven.

1465   Overlijden in Amboise van de Franse dichter Charles d’Orléans (70). Hij werd gevangengenomen in de slag bij Azincourt en zat 25 jaar in Engelse gevangenissen, waar hij honderd ballades, evenveel liederen en meer dan 400 rondelen componeerde. Na zijn terugkeer in Frankrijk houdt hij er in Blois een verfijnde hofhouding op na. Hij trouwt met Marie van Kleef die hem een zoon schenkt, de toekomstige Lodewijk XII.

Koop nu Vandaag in de loop der jaren in de Doorbraak-boekhandel.