5 juli. Net binnen: Jan-Baptist van Ryswyck overleden, architect van de flamingante Godsvrede

Paul Cuvelier (1923-1978)

1978   Overlijden in Mont-sur-Marchienne (Henegouwen) van de Waalse schilder, beeldhouwer en stripauteur Paul Cuvelier (55). Hij is de bedenker van het personage Corentin Feldoë in het magazine Kuifje van Hergé. Weldra wordt Corentin een zelfstandige en erg geapprecieerde stripreeks. Cuvelier was jong begonnen: hij was pas zeven toen zijn eerste publicatie verscheen, een tekening van Sinterklaas en zijn ezeltje, in ‘Le Petit Vingtième’, de wekelijkse jeugdbijlage bij het Brusselse dagblad Le Vingtième Siècle.

1962   Algerije wordt onafhankelijk van Frankrijk na een uitermate bloedige oorlog, begonnen in november 1954 toen het Front de Libération Nationale (FLN) de oorlog aan de Franse machthebbers verklaarde. Bij de onafhankelijkheid verlaten in nauwelijks zes weken tijd naar schatting 900 000 blanken het land.

Tussen 1991 en 2002 speelt er zich in Algerije een tweede bloedig conflict af, ditmaal een burgeroorlog tussen aanhangers van het Front Islamique du Salut (FIS) en de regeringstroepen.

Piet Aalberse (1871-1948)

1948   Overlijden in Den Haag (Zuid-Holland) van Piet Aalberse (77), katholiek partijleider, jurist en hoogleraar. Aalberse was de eerste minister van Arbeid in Nederland. Onder zijn bewind kwam de Arbeidswet (1919) tot stand, die de arbeidsduur van werknemers regelde. In 1920 werd hij de eerste voorzitter van de Hoge Raad van Arbeid, de voorloper van de Sociaal-Economische Raad (SER) en van 1937 tot 1944 voorzitter van de Mijnraad.

1948   In Groot-Brittannië nationaliseert de Labour-regering de gezondheidszorg en richt de National Health Service (NHS) op, de Nationale Gezondheidsdienst. In Engeland valt de NHS onder het ministerie van gezondheid; in Wales, Schotland en Noord-Ierland is het beheer in handen van de eigen regering. De NHS heeft meer dan 1,7 miljoen werknemers in dienst.

1948   Overlijden in Neuilly-sur-Seine van de Franse schrijver Georges Bernanos (60). Zijn meesterwerk is Le Journal d’un Curé de campagne. Lees hier wat Gaston Durnez over hem te vertellen had.

1945   De koningskwestie evolueert naar een harde confrontatie. De communistische partij – toen regeringspartij en groter dan de liberale partij – spreekt zich uit tegen de terugkeer van de koning uit zijn ballingsoord in Zwitserland en vraagt zijn onvoorwaardelijke troonsafstand. De socialisten nemen dat standpunt over op 2 mei en het ABVV op 9 mei. De liberalen zijn compleet verdeeld en de CVP blijft alleen over als koningsgezinde partij. Koning Leopold III aarzelt en verliest veel tijd. Uiteindelijk stelt de CVP op 5 juli 1945 een volksraadpleging voor, een standpunt dat Leopold een week later overneemt. Maar het zal nog tot 1950 duren eer die volksraadpleging er daadwerkelijk komt. Zie Vandaag van 12 maart 2023.

1944   In Frankrijk wordt Françoise Pénicaut, 26, achternicht van voormalig president Sadi Carnot, zonder proces doodgeschoten in Exideuil (Charente) door een commando dat beweert tot de communistische ‘verzetsgroep Bernard’ te behoren. Françoise was de dag ervoor getrouwd en wordt vermoord in haar trouwjurk. Dezelfde individuen voeren tussen 15 juni en 11 augustus 72 andere standrechtelijke executies uit, waaronder die van veertien vrouwen.

1941   In het kolenbekken van Ressaix bij Charleroi doet zich een kolenstofexplosie (grauwvuur) voor waardoor 7 kompels om het leven komen en 7 zwaargewond worden.

Bernard Jan Alfrink (1900-1987)

1900   Geboorte in Nijkerk (Gelderland) van Bernard Jan Alfrink, kardinaal en aartsbisschop van Utrecht. Alfrink was een kerkbestuurder van grote intellectuele allure. Hij kreeg vijf eredoctoraten, waaronder een van de KULeuven. De groeiende tegenstellingen binnen de katholieke kerk van Nederland gingen echter zijn macht te boven. Hij slaagde er niet in de uitersten te verzoenen. De klap op de vuurpijl kwam in september 2018 toen het NRC Handelsblad berichtte dat Alfrink kennis had gehad van vier gevallen van seksueel misbruik, waarna hij de betrokken geestelijken overplaatste naar andere parochies, waar zij zich opnieuw schuldig zouden hebben gemaakt aan dezelfde misdaad.

1869   Overlijden te Antwerpen van Jan-Baptist van Ryswyck (50), Vlaams dichter, journalist en politicus. Broer van Theodoor van Ryswyck en vader van burgemeester Jan van Rijswijck. Deze onderwijzer geeft met zijn broer het Vlaamsgezind liberaal hekelblad in verzen De Filter uit. Na anti-royalistische uitlatingen in De Filter krijgt hij in 1848 ontslag als onderwijzer. Nu, men zocht hem al een tijdje, want zijn bewondering voor koning Willem I en zijn afkeer van de Belgische afscheiding waren algemeen bekend.

Bij de begrafenis van zijn broer Theodoor op 10 mei 1849 neemt hij de morele plicht op zich hem als volksdichter op te volgen. ‘Al had hij niet diens natuurlijke poëtische aanleg, toch beschikte hij over een plastische volkstaal en een rijke schat aan treffende vergelijkingen, die hem later als journalist en volksredenaar groot succes bezorgden’ (Guido Goedemé).

Zijn grote zorg is dat de Vlaamsgezinden zich door geloofskwesties laten verdelen in katholieken en liberalen. Daarom staat hij, samen met August Snieders, achter Lodewijk Gerrits’ oproep tot eensgezindheid (18 mei 1850) en verdedigt in 1851 de Vlaamse unionistische lijst met hand en tand. In 1856 wordt hij secretaris van het Nederlands Kunstverbond, waarvan hij een der stichters is. Ter gelegenheid van de 25ste verjaardag van de troonsbestijging van Leopold I stelt hij samen met Emmanuel Rosseels en Constant J. Hansen, een der meest radicale manifesten op ter verdediging van het Nederlands. Ze gaan het zelf toelichten bij de minister van Binnenlandse Zaken Pierre de Decker.

In 1857 doen Van Ryswyck en Gerrits nogmaals een oproep een nieuwe vereniging ‘op onzydige en onafhankelyke grondslag’ te stichten. Vanaf 5 september 1857 verschijnt De Grondwet, waarin Van Ryswyck stelt liberaal te zijn, maar onafhankelijk te willen blijven van een partijbestuur. Van meet af keert hij zich tegen het antikatholieke streven en het franskiljonisme in de liberale partij. Van Ryswyck is zelf een antiklerikaal – die iedere zondag naar de mis gaat. Eigenlijk is hij een vroege aanhanger van het Godsvrede-princiep: samen voor Vlaanderen, met respect voor verschillen in (a)religieuze overtuiging.

De Grondwet wordt in 1862 de radicaalste spreekbuis van de Meetingpartij, waarvan hij méér dan wie ook de vader mag worden genoemd. Hij had haar geest (Vlaamsgezind, liberaal, fel antimilitaristisch en religieuze tolerantie) in De Grondwet, grondig voorbereid. Vanuit het Nederlandsch Kunstverbond, waarvan hij de centrale figuur is, wordt hij de krachtigste wegbereider en medestichter van de Nederduitse Bond. Die is op haar beurt de harde kern van de Meetingpartij.

Hij neemt het initiatief voor het organiseren van meetings en is er de meest gegeerde spreker. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1862 wordt hij gemeenteraadslid van Antwerpen. De Meetingpartij had in Antwerpen een meerderheid tussen 1862 en 1872 en dat was in grote mate zijn verdienste. Maar in 1864 distantieert hij zich van de Meetingpartij, die hij te gebonden acht aan de Katholieke Partij en ook onvoldoende antimilitaristisch. Compromissen en partijdiscipline zijn niet aan Van Ryswyck besteed.

Op 4 februari 1865 verschijnt het laatste nummer van De Grondwet. Van Ryswyck wordt redacteur bij het dagblad De Koophandel. Jan-Baptist van Ryswyck sterft weldra, uitgeput.