5 maart. Historische dag: Stalin overleden

Elk jaar   In Zaragoza (Aragon) Cincomarzada, (wat ‘de vijfde maart’ betekent) een lokale feestdag die uitbundig wordt gevierd. Tijdens de Eerste Carlistenoorlog (1833-1839), een opvolgingsstrijd om de Spaanse troon, weerstond de stad Zaragoza op 5 maart 1838 een veroveringspoging door Carlisten. De inwoners barricadeerden de stad met meubels en verjoegen zo de vijand. Dit heldhaftig optreden wordt vanaf 1840 jaarlijks plechtig herdacht, maar raakt halverwege de 20ste eeuw in vergetelheid. In 1981 wordt deze feestdag door het stadsbestuur van Zaragoza in ere hersteld, maar met een veel ruimere betekenis: lokale identiteit en cultuur staan nu centraal.

1991   In Irak begin van de Koerdische volksopstand tegen Saddam Hoessein. Op deze dag komen de Koerden, na jaren van onderdrukking en strijd, massaal in opstand tegen het Ba’ath-regime. De opstand wordt door het Iraakse leger keihard neergeslagen. Twee miljoen Koerden vluchten naar Turkije en Iran. De Amerikaanse president Bush had begin 1991 de Iraakse bevolking opgeroepen tegen Saddam Hoessein in opstand te komen. Als de Koerden aan die oproep daadwerkelijk gehoor geven, blijft Amerikaanse hulp uit.

Het Koerdische volk, ongeveer 40 miljoen sterk, vormt een beduidende, maar onderdrukte etnische minderheid in onder meer Turkije (16 miljoen), Iran (9 miljoen), Irak (7 miljoen) en Syrië (3 miljoen). Na de opstand tegen Saddam Hoessein in 1991 ontvluchten veel Iraakse Koerden hun woongebied.

Volgens een Arabische uitdrukking heeft ‘Allah de mensheid gestraft met drie plagen: de sprinkhanen, de ratten en de Koerden’. De Koerden zijn dan ook geen Arabisch of Aziatisch volk maar etnisch en cultureel Indo-Europeanen. Dat geldt ook voor hun taal. Sinds 1991 beschikken ze over een autonome regio, genaamd ‘Iraaks Koerdistan’. Deze autonome regio grenst aan het zuidoosten van Turkije, het noordwesten van Iran, het noorden van Irak en het noordoosten van Syrië, allemaal Koerdische gebieden.

1966   Geboorte in Emmen (Drenthe) van de zangeres Gea Hulshof (Geertje de Vries). Ze vormt samen met echtgenoot Lucas Hulshof het duo ‘Lucas & Gea’. Ze zongen o.m. Als ik jou iets vraag, Ik zal dansen op je bruiloft, Altijd als je denkt, Elke steen, Liefdescarrousel, Op de camping, Klein cafeetje, Zomer in je hart…. 

Verkiezingsaffiche van de Boerenpartij

1963   Opstand van de Vrije Boeren in Hoogeveen (Drenthe) tegen de regeringspolitiek inzake landbouw, waarin ze een begin van collectivisering zien. Ordestrijdkrachten ontruimen de boerderijen van Benjamin Nijmijer, Daniël van der Sleen en Klaas Hartman. Die ziet zijn boerderij in vlammen opgaan, wat ernstige rellen veroorzaakt. Het incident leidt tot een snelle groei van Hendrik Koekoek’s Boerenpartij, die al sinds 1958 bestond. In 1963 haalt de partij drie Kamerzetels, in 1967 zeven zetels. Ter herinnering aan de ‘Opstand van de vrije boeren’ is op de plaats van Hartman’s boerderij in Hoogeveen een monument opgericht: een zwerfkei, de ‘steen des aanstoots’.

1953   Overlijden in Moskou van Jozef Stalin (74), Sovjet-Russische communistische dictator. Hij was de zoon van een Georgische schoenmaker en werd geboren als Ioseb Vissarionovitsj Dzoegasjvili. Van 1922 tot zijn dood was hij secretaris-generaal van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie. Hij bestuurde het land als een totalitaire politiestaat en was verantwoordelijk voor massale wreedheden en onderdrukking, waarbij miljoenen slachtoffers vielen onder de Russen en vele andere volkeren. Onder zijn bewind versnelde de industrialisatie van de Sovjet-Unie en groeide het land uit van een achtergebleven boerenmaatschappij tot een grootmacht.

1946   Na zijn nederlaag in de Britse verkiezingen van juli 1945 reist de nog steeds invloedrijke ex-premier Winston Churchill door de wereld. In de Verenigde Staten wordt hij warm ontvangen als dé Europese oorlogspremier. Aan een universiteit in Missouri houdt hij op 5 maart 1946 een toespraak die algemeen gezien wordt als het begin van de Koude Oorlog. In de speech spreekt hij van de toenemende invloed van de Sovjet-Unie en de dreiging die daarmee gepaard gaat. De eerste zin luidt: ‘Van Stettin aan de Oostzee tot Triëst aan de Adriatische Zee, is een IJzeren Gordijn neergelaten dwars door het Europese continent’.

1940   Stalin geeft het bevel om duizenden Poolse krijgsgevangenen te vermoorden: het Bloedbad van Katyn.

1931   Sir Oswald Mosley richt in Londen de New Party op. Die wordt een jaar later de British Union of Fascists (BUF).

1918   De Sovjet-Unie verlegt haar hoofdstad van Petrograd (voorheen Sint-Petersburg) naar Moskou.

1908   Geboorte in Sint-Truiden van Jan Brans, advocaat, journalist en Vlaams-nationaal politicus. In zijn studententijd werkt Brans al mee aan het weekblad Vlaanderen en is hij redacteur van het Nederlandse tijdschrift Roeping. Ook in de Volksuniversiteit Herman van den Reeck is hij bijzonder actief.

In 1940 wordt Brans co-hoofdredacteur van Volk en Staat, de krant van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV). Brans botst geregeld met de Duitse censuur. Begin 1942 publiceerde Brans zijn boek De Rijksgedachte. Dat wordt prompt door de bezetter in beslag genomen. Het hoofdstuk X ‘Kritiek der Duitse grootmachtpolitiek’ wordt als een provocatie ervaren. Nog erger is dat hij de Rijksgedachte correct als een Europees concept voorstelt, federaal en niet unitair, zoals het naar jakobinisme neigende nazi-Duitsland. En met een eigen traditie die teruggaat tot Karel de Grote.

Brans wijkt uit naar Spanje en wordt in België in 1945 bij verstek ter dood veroordeeld. Vanuit zijn Spaanse ballingsoord werkt hij mee aan De Standaard en ’t Pallieterke. Hij publiceert kunsthistorische studies, sommige in het Duits en het Spaans, andere bij het Davidsfonds. Hij overlijdt in 1986.

1871   Geboorte in Zamosc (Polen) van Rosa Luxemburg, Pools-Duits-Joodse politica en revolutionaire leidster. Aanhangster van Karl Marx (1818-83). Tijdens de Spartakistenopstand in 1919, een poging tot revolutie naar Russisch voorbeeld, wordt ze – samen met mede-aanvoerder Karl Liebknecht – in Berlijn gevangengenomen door militairen en in de Tiergarten vermoord.

1870   Geboorte in Oostakker (Gent) van Omer Steenhaut, wisselagent, bankier en Vlaams-nationaal politicus. Was van jongs af Vlaamsgezind, maar trad nooit op de voorgrond. In oktober 1914 werd Steenhaut lid van de Gentse groep Jong Vlaanderen, de meest radicale vleugel van het activisme, waarin hij de functie van schatbewaarder waarneemt en het financiële beheer krijgt van het dagblad De Vlaamse Post.

1689   De stad Mannheim in de Palts wordt door Franse troepen in as gelegd.

Nikolaus Copernicus (1473-1543)

1616   De werken van Nikolaus Copernicus waarin deze een heliocentrisch model verdedigt (de aarde draait rond de zon en niet omgekeerd) worden door de Heilige Stoel op de Index geplaatst. Het verbod zal pas in de 19de eeuw worden opgeheven.

1233   In zijn bulle Sufficere debuerat perfidioe judoerum perfidia verbiedt paus Gregorius IX de christenen nog langer Joods huispersoneel in dienst te hebben.