7 september. Net binnen: Frans-Belgisch Militair Akkoord gesloten, verontrust heel Vlaanderen

1994   Met het strijken van de Amerikaanse vlag op het US-Army hoofdkwartier in Berlijn eindigt na haast 50 jaar de Amerikaanse militaire aanwezigheid in de stad.

1986   Desmond Tutu wordt de eerste zwarte Anglicaanse aartsbisschop in Zuid-Afrika.

Luis Amplatz (1926-1964)

1964   De 38-jarige luitenant Luis Amplatz, leider en woordvoerder van de Südtiroler Volkspartei wordt in de vroege ochtend nabij Salthaus doodgeschoten door een Oostenrijkse staatsburger, Christian Kerbler, agent van de Italiaanse geheime dienst. Ruim 20 000 mensen komen naar de begrafenis van Luis Amplatz in het stadje Bozen (Bolzano) en brengen hulde aan deze verdediger van de Duitstalige identiteit in Zuid-Tirol. De moordenaar verdwijnt en is nooit aangehouden.

1944   Over de Westerschelde woedt de hevigste storm ooit gemeten, meer als een uur windkracht 12, gemiddelde snelheid 120 km/u.

1943   Bij een zwaar Brits bombardement op Brussel komen 327 burgers om. Dag op dag een jaar later maakt een geallieerd bombardement op Luik tussen de 100 en de 200 burgerslachtoffers.

1930   Geboorte in Brussel van prins Boudewijn van Saksen-Coburg, de latere koning Boudewijn I. Hij is de oudste zoon van koning Leopold III en koningin Astrid. Leopold en zijn Zweedse echtgenote hebben meer voeling met de Belgische realiteit dan hun voorgangers. Ze willen dat hun kinderen (Josephine Charlotte, Boudewijn en Albert) behoorlijk Nederlands leren en sturen ze daarom in de vakantie systematisch naar het stranddorp Scheveningen (Zuid-Holland).

Na het conflict rond zijn vader en diens abdicatie – de ‘koningskwestie’ – wordt hij op 17 juni 1951 koning. Hij is dan 20. Aanvankelijk wordt hij beschouwd als een kleurloze figuur, maar in de loop van zijn regering ontpopt hij zich als een bezorgde en bedaarde vorst. In 1960 trouwt Boudewijn met Fabiola de Mora y Aragon. Zijn streng katholieke principes brengen hem ertoe in april 1990 enkele dagen afstand te doen van de troon. Zo voorkomt hij dat hij een wet zou moeten ondertekenen die abortus onder bepaalde omstandigheden niet meer strafbaar maakt. Hij overlijdt in 1993 in Spanje op de leeftijd van 62.

1920   Het Frans-Belgisch Militair Akkoord (Frans: Accord militaire défensif franco-belge pour le cas d’une agression allemande non-provoquée) wordt in het geheim afgesloten door de twee regeringen. Voor België is dat de driepartijenregering (katholiek, liberaal, socialist) van premier Léon Delacroix. Het gaat om een defensief, anti-Duits veiligheidspact waardoor België en Frankrijk zich met elkaar verbinden. Dit Frans-Belgisch militair akkoord werd meer dan zestien jaar lang heftig bestreden door de Vlamingen, gaande van de meest gematigde Vlaamsgezinden tot de heftigste Vlaams-nationalisten.

In Vlaanderen ziet men dit akkoord als het bewijs ‘van de verslaving van België aan Frankrijk’ of nog erger. ‘Het kluwen van misverstanden, dat rond het akkoord ontstond, was aan verschillende factoren te wijten: de gelijkschakeling van “anti-Vlaams” en “pro-Frans”, de koppeling van buitenlandse thema’s aan de taalkwestie en de weinig doorzichtige besluitvorming op buitenlands gebied’ (Maria de Waele).

De automatische koppeling van ‘anti-Vlaams’ en ‘pro-Frans’ (en omgekeerd) wordt er in de Vlaamse Beweging alleen maar erger door. De pas opgerichte krant De Standaard ijvert, net als Vrij België tijdens de oorlog, voor een zelfstandige buitenlandse politiek en spreekt zich in april 1919 al uit tegen een bondgenootschap met Parijs. De christendemocraat Frans van Cauwelaert waarschuwt ervoor dat een dergelijk alliantie de tegenstellingen tussen Vlamingen en Franstaligen nog zal verscherpen.

De Frontpartij kant zich van meet af aan tegen een ‘bloedakkoord’: de partij verklaart nooit te zullen dulden dat ‘onze broeders en zonen als Senegalezen zullen gebracht worden onder een vreemde legerstaf’.

Karl Roos (1878-1940)

Bovendien maakt de sfeer van geheimzinnigheid het akkoord politiek zeer controversieel. Zelfs de koning zou niet op de hoogte zijn geweest van de ware toedracht. Het verzet hiertegen krijgt de naam ‘Los van Frankrijk actie’ en zal de Belgische politiek jarenlang bezighouden.

Na meer dan anderhalf decennium polemiek wordt het Frans-Belgisch militair akkoord op 6 maart 1936 opgezegd door premier Paul van Zeeland. Eindelijk is België opnieuw neutraal, denkt men. Maar het opgezegde verdrag wordt op Frans initiatief onmiddellijk vervangen door een nieuw akkoord.

1878   Geboorte in Surburg, vlakbij Weissenburg (Elzas), in een familie van leraren en boeren, van Karl Roos, een van de belangrijkste Elzasser autonome leiders van het interbellum. Hij werd ter dood veroordeeld en in 1940 geëxecuteerd. Pieter Jan Verstraete schreef over hem Karl Roos: een Elzasser activist (2012).

1859   Vreselijke mijnramp te Dour (Henegouwen). In een mijngang worden later 61 dode lichamen gevonden.

Willem Bilderdijk (1756-1831)

1756   Geboorte in Amsterdam van Willem Bilderdijk, historicus, taalkundige, dichter en advocaat. Van zijn zesde tot zijn achttiende jaar is hij gedwongen binnenskamers te blijven, ten gevolge van een voetblessure. Dit isolement stimuleert tegelijk zijn intellectuele vroegrijpheid en zijn gebrek aan sociale vaardigheden. Hij promoveert niettemin in 1782 in de rechten aan de universiteit van Leiden. Als advocaat en vurig orangist verdedigt hij onder meer Katharina Mulder (1723-1798), beter bekend als Kaat Mossel. Deze volksvrouw was een fel aanhangster van Oranje en verklaard tegenstandster van de collaborerende ‘patriotten’.

Bilderdijk wordt een van de eerste strijdbare conservatieve denkers in de Nederlanden. Tot de personen die zijn privaatcolleges bezochten, behoorden onder meer: Isaäc da Costa, Dirk van Hogendorp, Willem de Clercq en Guillaume Groen van Prinsterer.

Door de activiteiten van deze mensen heeft Bilderdijk een stempel gezet op het geestesleven van de 19de eeuw en wordt de overheersing van de ideeën van de Franse Revolutie en van het liberalisme gebroken. De historicus Jan Romein rekent hem tot de erflaters van onze beschaving. Bilderdijk is een verdediger van de historische continuïteit. De kern van zijn conservatisme ligt in dit citaat van hem:

In `t verleden
Ligt het heden,
In het nu, wat worden zal.

1426   Stichting van de Leuvense Universiteit door Jan I, hertog van Brabant. Zij dient als model voor universiteiten te Dowaai (Douai, Frans-Vlaanderen), opgericht in 1562, en Leiden, gesticht door Willem van Oranje in 1575.

1303   In naam van de koning van Frankrijk trekt Guillaume de Nogaret aan het hoofd van zijn troepen de stad Anagni binnen. Hij informeert meteen paus Bonifatius VIII, die het jaar voordien in de bul Unam sanctam nog had bevestigd dat ‘alle menselijke schepselen onderworpen zijn aan de soevereine paus’, dat koning Filips de Schone hem dagvaardt voor het Concilie. Drie maanden later overlijdt de paus door de commotie.

1300   Geboorte in Gent van Katelijne de Coster, de algemeen als ‘elegant’ en zelfs ‘bloedmooi’ geprezen tweede echtgenote van Jacob van Artevelde. Ze speelt tijdens diens bewind in Gent (1338-1345) een belangrijke rol op financieel gebied. Zo reisde ze onder meer naar Engeland (1340, 1342, 1345) als diplomatisch afgevaardigde van haar man.