9 april. Historische dag: zetelaanpassing vergroot democratisch onevenwicht tussen Walen en Vlamingen

Elk jaar   In Finland Dag van de Finse Taal (Suomen kielen päivä) of Mikael Agricolan päivä (Dag van Mikael Agricola), naar de sterfdatum van de Finse humanist, auteur en bijbelvertaler Mikael Agricola (1510-1557). Hij is de grondlegger van de Finse geschreven taal en was een van de meest prominente voorstanders van de Reformatie in Finland.

Bobby Sands (1954-1981)

1989   Sovjettroepen maken een bloedig einde aan een onafhankelijkheidsbetoging in de Georgische hoofdstad Tbilisi. Dag op dag twee jaar later roept Georgië zijn onafhankelijkheid uit.

1981   De Ierse nationalist Bobby Sands, die in de Maze-gevangenis van Belfast sinds 1 maart in hongerstaking is, wordt tot volksvertegenwoordiger gekozen in het Britse parlement.

1967   Geboorte van de journaliste, presentatrice en fotografe Sacha de Boer. Vanaf 2002 was ze lange jaren presentatrice van het NOS Journaal. Ze trouwde in 2002 met RTL-presentator Rick Nieman, met wie ze in 1995 bij Veronica Nieuwslijn had gepresenteerd. Op de radio was ze te horen in Met het oog op morgen (NOS). In 2013 stopte ze bij de NOS om als fotografe aan de slag te gaan, maar in 2016 maakte ze ook een comeback als presentatrice van Brandpunt (KRO-NCRV).

1965   Wet op de zetelaanpassing. Na de Tweede Wereldoorlog rees aan Waalse zijde, waar men het groeiende demografische overwicht van de Vlamingen vreesde, verzet tegen een democratische aanpassing van de parlementszetels aan de evolutie van de bevolkingscijfers. Onder druk van de Vlaamse publieke opinie, drong de Christelijke Volkspartij (CVP) op een aanpassing aan, maar de linkse regering Achiel van Acker (1954-1958) van socialisten en liberalen had er geen oren naar.

In 1957 waren ruim 470 000 burgers niet in het parlement vertegenwoordigd, waarvan drie vierde Vlamingen. In 1958 nam het rooms-liberale kabinet van Gaston Eyskens de zetelaanpassing in het regeerprogramma op. Een wetsontwerp werd in de Kamer goedgekeurd, maar in de Senaat tegengehouden door liberale tegenwerking.

Uiteindelijk werd de zetelaanpassing op 9 april 1965, goedgekeurd onder de regering Lefèvre-Spaak. De Waalse arrondissementen leverden vier Kamer- en twee Senaatszetels in; de Vlaamse wonnen er respectievelijk drie en één; Brussel kreeg er één Kamer- en één Senaatszetel bij. De regering had voor de stemming aan de Walen beloofd, dat waarborgen tegen een eventuele ‘verdrukking’ van de minderheid door een (Vlaamse) meerderheid zouden worden ingeschreven in de grondwet. De belofte werd door de Vlamingen braafjes ingelost door de grondwetsherziening van 1970, de zogenaamde Grendelgrondwet, die de Vlaamse meerderheid buiten spel zet.

Eva Gerlach (°1948)

1948   Geboorte in Amsterdam van Eva Gerlach, auteursnaam van Margaret Dijkstra, Nederlands dichteres en vertaalster. In 2000 kreeg ze de hoogste Nederlandse letterkundige onderscheiding, de P.C. Hooft-prijs.

1940   Duitse troepen vallen Denemarken en Noorwegen binnen.

1935   In de Sovjet-Unie wordt de minimumleeftijd voor de doodstraf verlaagd tot twaalf jaar.

1925   Geboorte in Antwerpen van Paula Semer. Ze is tijdens de pioniersjaren van de Vlaamse televisie een van de eerste drie radio- en televisiepresentatrices. Daarnaast is ze ook actrice en producer. Ze zetelt van 1995 tot 1999 in de Senaat voor de SP. Ze overlijdt in 2021 op haar 96ste.

1918   Letland roept zijn onafhankelijkheid uit.

Karel Jonckheere (1906-1993)

1906   Geboorte in Oostende van Karel Jonckheere, Vlaams auteur. Hij schreef een twintigtal dichtbundels, die werden verzameld in een Poëtische inventaris (1972), naast een hele reeks prozawerken: reisverhalen, novellen, kritisch proza en essays, literair-historisch werk, aforistische en anekdotische teksten. Veel van zijn werk werd vertaald in een tiental talen.

In 1945 was Jonckheere secretaris van de minister van binnenlandse zaken. In 1958 werd hij hoofd van de dienst Kunst en Letteren en in 1964 bovendien belast met de verbreiding van de Vlaamse literatuur in het buitenland. Als polyglot en vlot improviserend spreker heeft hij zowel in Vlaanderen en Nederland als in het buitenland veel belangstelling voor onze cultuur en literatuur weten te wekken. Jonckheere heeft als strijdbaar Vlaming in woord en daad gepleit voor een culturele toenadering en samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland. Hij werd herhaaldelijk met de titel ‘ambassadeur van de Vlaamse literatuur’ bedacht. Hij overleed in 1993.

1865   Formeel einde van de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-65). Het Noorden wint. generaal Robert E. Lee van de zuidelijken geeft zich in het ‘Appomattox Court House’ in Virginia over aan generaal Ulysses S. Grant en president Abraham Lincoln van de noordelijken. De oorlog telt 618 000 doden. Lincoln zou enkele dagen na de overgave van het Zuiden worden vermoord. Grant wordt van 1869 tot 1877 de 18de president van de Verenigde Staten.

1821   Geboorte in Parijs van de Franse dichter en kunstcriticus Charles Baudelaire, soms ‘de eerste Franse hippie’ genoemd. Deze bohémien, zoon van een uitgetreden priester, verdiept zich in sadisme en satanisme, in ‘kunstmatige paradijzen’, in erotiek, alcohol en verdovende middelen, hetgeen zijn gezondheid ondermijnt. Publiceerde al in 1860 essays over hasjiesj en opium, onder de titel Les paradis artificiels. Schreef verder onder meer Les fleurs du mal, L’invitation au voyage, Journaux intimes. Hij overlijdt op zijn 46ste.

1809   Na een oproep van Andrea Hofer start de vrijheidsstrijd van Zuid-Tirol.

1770   De Engelse ontdekkingsreiziger James Cook ontdekt Botany Bay, Australië.

1682   De Normandiër René-Robert Cavelier de La Salle vertrekt per boot van het Ontariomeer in Canada, daalt heel de Mississippi af en komt uiteindelijk in de Golf van Mexico, in het territorium van de Choctaw-Indianen. Hij neemt het in naam van de Franse koning in bezit en noemt het ‘Louisiana’, naar Lodewijk XIV. Het blijft afwisselend Frans en Spaans bezit tot in 1812 formeel de 18de staat van de Verenigde Staten wordt.

1609   Ondertekening van het Twaalfjarig Bestand. Het is een wapenstilstand tussen de Republiek van de noordelijke Zeven Provinciën en de door de Spanjaarden bezette zuidelijke Nederlanden, onder bewind van aartshertog Albrecht. Gedurende deze twaalf jaar wordt er niet of nauwelijks gevochten door de opstandelingen in de Republiek en de Spanjaarden. Het bestand draagt wel mee bij tot de verdere verdeling der Nederlanden.

1566   Op een feest in het Brusselse paleis der heren van Culemborg wordt geuzen tot partijnaam uitgeroepen op initiatief van Hendrik van Brederode, neef van Willem van Lumey. De geuzen dragen sindsdien als kenteken een ‘Geuzenpenning’ aan een ketting om de hals. Daarop staat een bedelzak afgebeeld en twee in elkaar geslagen handen. Deze symbolen, vervolledigd met de geuzenkleuren oranje-wit-blauw, vindt men terug in het logo van de Vrije Universiteit Brussel (VUB).

1553   Overlijden in Parijs van de Franse arts en schrijver François Rabelais. Deze antiklerikale monnik was een bewonderaar van Erasmus. Hij werd een van de bekendste humanisten van de Renaissance. Algemeen bekend bleven zijn werken over Gargantua en Pantagruel.