Andreu Mas-Colell, nationalist en professor

Professoren mogen meer dan alleen hand- en spandiensten leveren voor de gevestigde politieke partijen. Maar wat als ze nationalist worden? Wat als ze partijen zoals N-VA of Vlaams Belang advies verstrekken? Dat is in ons land toch niet zo vanzelfsprekend. Professoren die dicht bij het Vlaams Belang staan, worden gebroodroofd. Professoren die de N-VA met raad en daad bijstaan, worden in Wallonië met beroepsverbod bedreigd of zien aan de Vlaamse universiteiten hun carrièremogelijkheden deskundig gefnuikt. Een nobele uitzondering vormt de KU Leuven die op dat vlak bewijst dat bijna zeshonderd jaar traditie toch wel een bepaalde openheid van geest met zich brengt. Toch blijft de vaststelling dat Vlaams-nationale professoren vandaag niet breed gezaaid zijn. Her en der in gemeenteraden, dat wel, maar in het parlement?

Catalonië leert ons dat het ook anders kan. Daar hebben ze met Andreu Mas-Colell (1944) een hoogleraar van wereldformaat in het kabinet van de naar onafhankelijkheid toe groeiende deelstaat. Op het internet is er veel informatie over de ‘professor’ Mas-Colell te vinden, maar naar gegevens over de ‘politicus’ Mas-Colell moet men harder zoeken.

Op het vlak van wiskundige economie en econometrie is Mas-Colell een wereldtopper. Het cv dat we op de webstek van de Universiteit Pompeu Fabra lezen, is ronduit indrukwekkend. De in Barcelona geboren en getogen Catalaan doceerde aan de grote universiteiten zoals Harvard en Berkeley, maar koos er toch voor om in zijn eigen Catalonië zijn carrière uit te bouwen, onder meer in een door hem gestichte ‘graduate school’. Zijn onderzoeksgebied bevindt zich grotendeels op het vlak van de algemene evenwichtstheorie die de relatie tussen vraag, aanbod en prijzen in een complexe economie wil bewijzen. Mas-Colell publiceerde meer dan 100 artikels in de juiste tijdschriften, haalde talrijke prijzen voor zijn werk en maakte deel uit van vele commissies en raden. Met twee andere collega’s schreef hij een door studenten over heel de wereld gebruikt handboek over micro-economie.

Mas-Colell is echter allesbehalve een academicus die in zijn ivoren toren vertoeft en moeilijke theorieën uitdoktert. Om op lange termijn kwalitatief wetenschappelijk onderzoek te garanderen moet de maatschappelijke en politieke context ook juist zitten. Daar zag hij voor zichzelf een rol weggelegd. In 1999 en 2000 lanceerde hij als commissaris voor de universiteiten en het onderzoek van de regio Catalonië een ambitieus programma dat al snel in heel Spanje werd gekopieerd. Zijn visie op onderwijs, onderzoek en economisch beleid steekt hij niet onder stoelen of banken. In vele tientallen opiniestukken in Catalaanse kranten nam hij gedurende de afgelopen tien jaar stelling. Toch was het een beetje een verrassing dat hij in 2010 in de Catalaanse regering onder zijn gedeeltelijke naamgenoot Arturo Mas werd aangeduid als minister van Economie en Kennis. Tot zijn bevoegdheden behoren begroting, economisch beleid en onderzoeksbeleid.

Op het einde van een mooi gevulde carrière ziet deze professor er geen graten in om in de naar onafhankelijkheid strevende regering van Catalonië zijn nek uit te steken. Hij kon geen moeilijker tijdstip gekozen hebben. Ook Catalonië boert immers achteruit en moet bij Madrid aankloppen om zijn deel van de Europese steungelden te krijgen. Mas-Colell maakte vorig jaar in juli echter in niet mis te verstane bewoordingen de regering in Madrid duidelijk dat ze er niet aan moeten denken dat Catalonië in ruil voor dit geld politieke toegevingen zal doen.

De eerste pogingen om in Duitsland tot een eengemaakte staat te komen met het parlement van vooral advocaten en professoren in Frankfurt in 1848 mislukten jammerlijk. Naar het schijnt zou Bismarck daarop hebben gezegd: ‘Hundert Advokaten, Vaterland du bist verraten. Hundert Professoren, Vaterland du bist verloren’. Met een advocaat-professor op Financiën in België kan het dus niet goedkomen. In Catalonië heeft men met de nationalistische econoom daarentegen wel meer kansen op succes.