Antwerpse Erfgoedbibliotheek gaat in zee met Google Books

Als alles volgens plan verloopt – niets is zeker in deze pandemische tijden – vertrekken in september de eerste 5000 van ongeveer 85 000 boeken uit de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience (EHC) in Antwerpen richting het Europese digitaliseringscentrum van Google. Binnen de zes weken zullen de eerste ingescande boeken online verschijnen. Daar zullen ze voor iedereen gratis raadpleegbaar en doorzoekbaar zijn. De EHC is daarmee, na de Gentse Universiteitsbibliotheek, de tweede grote Vlaamse bibliotheek waarmee Google Books een samenwerkingsverband aangaat.

Initiatief

Google nam hiertoe eind 2018 zelf het initiatief. Volgens directrice An Renard werd er niet over een nacht ijs gegaan alvorens er een contract werd gesloten. Er werd geïnformeerd naar de ervaringen van de collega’s in onder meer Gent, Den Haag en Wenen. Die bleken allemaal uiterst positief. De bibliotheek behoudt het recht om bepaalde door Google geselecteerde kostbare of te kwetsbare werken toch niet voor digitalisering ter beschikking te stellen. Na zes weken komen de boeken terug en kan er een nieuwe lading vertrekken. De hele operatie moet na drie jaar afgerond zijn.

Topcollectie

Uit de meer dan 1,5 miljoen boeken die de Erfgoedbibliotheek en het ook bij het project betrokken Museum Plantin-Moretus bewaren, selecteerde Google er in totaal zo’n 100 000 om zijn boekenbank mee aan te vullen. Het gaat om voornamelijk Nederlandstalige boeken en tijdschriften die voor 1895 verschenen en rechtenvrij zijn. Samen met het Museum Plantin-Moretus bezit de EHC een topcollectie van zestiende- en zeventiende-eeuwse drukken, die op deze manier voor de hele wereld ontsloten wordt, wat het onderzoek ernaar zeker zal bevorderen. Tevens wordt Antwerpen hiermee ook als boekenstad wereldwijd op de kaart gezet. 

Onbetaalbaar

Bibliotheken als de EHC gaan echter niet alleen uit prestigegewin graag met Google Books in zee. Een digitaliseringsproject van dergelijke omvang is voor hen anders zo goed als onbetaalbaar. De enige kost die voor de EHC aan deze samenwerking verbonden is, is van logistieke aard. De tienduizenden boeken moeten bij elkaar gezocht, gereinigd en veilig ingepakt worden. Dat vraagt tijd en personeel en daarvoor kregen de instellingen van de stad Antwerpen een jaarlijks extra budget van 100 000 euro. Alle andere kosten worden dus door Google gedragen.

Ter vergelijking: tot nu toe heeft de EHC met eigen middelen zo’n 3000 volumes zelf gedigitaliseerd. Deze werken zullen nu overigens ook via Google Books beschikbaar komen. 

Het enige nadeel is dat de werken daarmee buiten het open data-beleid van de Stad Antwerpen vallen en de regels van Google Books met betrekking tot commercieel gebruik van toepassing worden.

Gebruiksgemak

Alle digitale werken zullen zowel rechtstreeks via Google Books als via een link in de EHC-catalogus (Anet) raadpleegbaar zijn. Dit alles betekent niet dat de boeken voorgoed in de magazijnen verdwijnen. Onderzoekers, die daar een goede reden voor hebben, zullen ze nog altijd fysiek kunnen opvragen en ter plaatse raadplegen. Want voor de duidelijkheid: de EHC is een bewaarbibliotheek en leent geen werken uit.

De meeste onderzoekers hebben echter alleen nood aan de teksten. De drager is voor hen van ondergeschikt belang: het gebruiksgemak primeert. Dat een grote openbare digitale bibliotheek die altijd en overal bereikbaar is, zoals Google Books, er binnenkort 100 000 ‘Antwerpse’ boeken bij krijgt, valt alleen maar toe te juichen.