Berichten van het front: Onrust in Congo

VOS Vlaamse Vredesvereniging wil de burger kritisch doen nadenken over de verschillende brandhaarden op de wereldkaart. De eerste stap naar vrede is immers een groep van goed geïnformeerde burgers. In het kader van haar vredeswerking, het VOS Ministerie voor Vrede, publiceert VOS maandelijkse analyses van de verschillende mondiale conflicten in deze wereld.

Zich vastklampen aan de macht

In Congo leeft de bevolking al verschillende jaren onder de druk van sociale onrust en geweld. Dit heeft geleid tot een sudderende onrust die aan het begin van deze maand een nieuw élan heeft gekregen. De oorzaak voor deze opschudding zijn de stemmachines die aangeschaft werden voor de geplande presidentsverkiezingen eind dit jaar. Voor deze verkiezingen bestelde de Congolese kiescommissie zo’n 107.000 stemmachines in Zuid-Korea. Ophef kwam er toen de Amerikaanse VN-ambassadeur Nikki Haley bekend maakte dat fraude met deze machines mogelijk is. Er circuleren namelijk video’s op het internet waarin te zien is hoe deze machines gemanipuleerd kunnen worden. Om de rust in Congo te doen wederkeren, is er vanuit de Congolese bisschoppenconferentie beroep gedaan op nationale en internationale experts om deze machines aan een grondige controle te onderwerpen.

Presidentsverkiezingen

De presidentsverkiezingen in Congo vormen al sinds 2016 de aanleiding voor de onrust in het land. In november van dat jaar waren er verkiezingen gepland die een einde zouden maken aan de ambtstermijn van de Congolese president Joseph Kabila. De Congolese grondwet laat het immers niet toe dat een president langer dan twee ambtstermijnen aanblijft. Kabila, die al twee maal de verkiezingen won, tracht een wijziging in de grondwet door te voeren maar stuit op hevig protest van de bevolking en de oppositie.

Wanneer in september 2016 bekend raakt dat deze verkiezingen uitgesteld worden, onder het mom van een gebrek aan financiële middelen, breken er op verschillende plaatsen protesten uit. Het Congolese regime reageert met repressieve maatregelen en tientallen burgers worden gedood of raken gewond.

De uitgestelde verkiezingen maken het voor Kabila mogelijk om aan de macht te blijven. Het Grondwettelijk Hof had namelijk eerder dat jaar, in mei 2016, beslist dat Kabila president zou blijven tot er een nieuwe president verkozen wordt.

Eind september 2016 komt het tot een akkoord tussen de Congolese regering en één van de oppositiepartijen. Er komt een overgangsregering onder leiding van Vital Kamerhe, leider van de oppositie, tot aan de volgende presidentsverkiezingen. Deze verkiezingen worden gepland voor april 2018. Tot dan blijft Kabila president.

Dode letter

Wanneer op 19 december 2016 het ambtstermijn van Kabila officieel afloopt, komen de Congolezen opnieuw op straat om het aftreden van Kabila te eisen. Ook ditmaal reageert het regime met harde hand.

Als reactie op deze spiraal van geweld en protest treedt de Katholieke Kerk naar voren als bemiddelaar en eist dat men voor Kerstmis tot een compromis komt. Op 23 december maakt de Congolese oppositie bekend dat er een akkoord is bereikt. Kabila blijft nog een jaar aan de macht en in ruil blijft de grondwet ongewijzigd. Op die manier kan Kabila geen derde ambtstermijn meer opnemen.

Dit politieke akkoord dat moet leiden tot meer democratische ruimte, de organisatie van verkiezingen in december 2017 en bijgevolg het aftreden van Kabila blijft echter dode letter. Opnieuw volgt er een hele reeks van betogingen. Als reactie daarop maakt de Congolese kiescommissie in november 2017 bekend dat op 23 december 2018 presidentsverkiezingen georganiseerd zullen worden. Tegelijkertijd benadrukt de commissie dat de verkiezing enkel kan doorgaan indien er een oplossing komt voor de politieke, juridische, financiële, logistieke, technische en veiligheidsobstakels in het land.

Het grootste probleem is de onwil van het Congolese regime om verkiezingen te organiseren zonder de deelname van Kabila. De vrees dat er opnieuw geen verkiezingen zullen plaatsvinden is bijgevolg bijzonder groot.

“Zalig de vredestichters, want zij zullen kinderen Gods genoemd worden”

In deze negatieve spiraal van geweld en polarisatie is er een positieve constante te bespeuren. De Katholieke Kerk vormt, met 50% van de Congolezen, de grootste morele machtsfactor in het land. Deze macht stelt zichzelf telkens ten dienste van de dialoog in functie van een onderhandelde oplossing. De Kerk kon voor Kerstmis 2016 een compromis afdwingen tussen oppositie en regering, en doet nu een beroep op nationale en internationale experts om de stemmachines aan een strikte controle te onderwerpen. De vraag is of ook in dit geval de Kerk en internationale partners voldoende kunnen wegen om Congo zonder bloedvergieten naar nieuwe verkiezingen te leiden.

Ministerie voor Vrede? Tot op de dag van vandaag denken beleidsmakers in termen van oorlog en defensie. VOS Vlaamse Vredesvereniging pleit voor de oprichting van een Ministerie voor Vrede om te denken vanuit een vredesbeleid in plaats van een oorlogs- of defensiebeleid.