Boven alles vrijheden

Politiek geïnspireerde censuur is jammer genoeg van alle tijden. Na elke technologische innovatie in de geschiedenis hebben machthebbers geprobeerd controle te krijgen over de nieuwe instrumenten om hun grip op de bevolking te behouden of te versterken. De geschiedenis herhaalt zich door de censuur van enkele machtige, internationale sociale mediabedrijven.

Plato

Al in de klassieke Oudheid bestond censuur en werd die censuur goedgepraat. De Republiek van Plato biedt er een schoolvoorbeeld van. Volgens Plato moeten verschillende meningen worden ontmoedigd, met name misvattingen over de goden en over de vermeende verschrikkingen van de dood. Verschillende heilzame meningen moeten dan weer aangemoedigd en beschermd worden zonder dat aangetoond hoeft te worden dat ze waar zijn. Veel van wat er in De Republiek en elders gezegd wordt, weerspiegelt de overtuiging dat de vitale meningen van de gemeenschap door de wet moeten worden vorm gegeven en uitgedragen. Wie zich niet aan die meningen conformeert, moet bovendien gestraft worden wanneer hij of zij de maatschappelijke gevoeligheden beledigt, de moraal ondermijnt of de gemeenschappelijke instellingen bedreigt. Denk maar aan de Index Librorum Prohibitorum, de beruchte lijst met door de Kerk verboden boeken, die werd ingesteld toen de boekdrukkunst nog maar net in haar kinderschoenen stond.

Een ander historisch voorbeeld in het debat over censuur, is de Areopagitica (1644), van de Britse polemische cultuurfilosoof John Milton. Het werk zou een klassieker worden in de strijd tegen de censuur van geschriften die de machthebbers niet zinnen. Want die censuur is, zoals gezegd, van alle tijden.

Het internet: nog steeds een vrije haven voor meningen?

De doorbraak van het internet maakte het voor de machthebbers een stuk moeilijker om de controle op het publieke debat te behouden. Dat kwam niet alleen door de gigantische schaalgrootte van het wereldwijde web, maar ook door het complexe karakter ervan. Censuur in de klassieke zin van het woord én licentierechten konden niet langer vanzelfsprekend toegepast worden. Het internet werd dan ook de plaats bij uitstek waar de vrije meningsuiting hoogtij kon vieren. Maar door de monopoliepositie die sociale netwerken verworven hebben, konden ze uiteindelijk met de censuurmacht over de digitale wereld aan de haal gaan.

Initieel zorgden die platformen voor een nooit eerder vertoonde democratisering van het publieke debat. Iedereen met een mening kon die kenbaar maken en er vaak ook nog eens een publiek voor vinden. Discussies op sociale media werden al snel het centrum van het maatschappelijke debat en het duurde niet lang voor ook politici aan die online debatten gingen deelnemen. Daar konden ze immers rechtstreeks over hun standpunten communiceren met de burger, en de burger kon op zijn beurt heel rechtstreeks met de vertegenwoordigers van het volk in contact treden. Zonder dat ze de klassieke media daarvoor nodig hadden.

Voor niet-systeempartijen betekende dat ze eindelijk de censuur van de klassieke media konden doorbreken. Kiezers konden bovendien zo ook zelf hun ongecensureerde mening vormen over een partij. Mijn partij, het Vlaams Belang, heeft enthousiast gebruik gemaakt van de mogelijkheden die de sociale media ons boden. Dat was ook nodig, want we werden en worden heel sterk ondervertegenwoordigd in de klassieke media. Maar jammer genoeg bereikt de censuur nu ook volop de sociale media. Ikzelf werd al meermaals het zwijgen opgelegd door Facebook en Twitter, die het blijkbaar steeds moeilijker krijgen met rechtse en politiek incorrecte meningen.

Privaat ondernemen is niet langer privaat wanneer de sociale mediabedrijven in kwestie het openbaar debat controleren

Het kan niet zijn dat buitenlandse multinationals gaan bepalen tot waar het recht op vrije meningsuiting reikt in ons land. Daarom dient het Vlaams Belang in het Vlaams parlement dan ook een voorstel tot wijziging van het Mediadecreet in dat de vrije meningsuiting van gebruikers van sociale media in Vlaanderen moet garanderen en beschermen. Eerder lanceerden we reeds een wetsvoorstel in de Kamer met een gelijkaardig opzet.

Daarmee willen wij het grondwettelijk gegarandeerde recht op vrije meningsuiting afdwingbaar maken. Door een duidelijk decretaal kader te scheppen zouden sociale mediagebruikers in Vlaanderen beroep kunnen aantekenen tegen de beslissing van sociale mediabeheerders en -aanbieders om hun accounts of berichten te verwijderen of blokkeren. We stellen concreet voor om de bevoegdheden van de Vlaamse Regulator voor de Media (VRM) uit te breiden en een derde beroepskamer in te stellen in de schoot van de VRM. Die beroepskamer zou als een onafhankelijk rechtscollege kunnen optreden in deze materie en waar nodig ook sanctioneren.

Willen wij daarmee de grote sociale mediaplatformen de mond snoeren? Zeker niet, integendeel. Ze spelen een sleutelrol bij het waarborgen en mogelijk maken van de vrijheid van meningsuiting en de toegang tot informatie. Maar dan moeten ze precies zijn wat ze beweren te zijn: een platform, een forum. Geen censuurmachine van of voor eender wie.

Mediabeheerders en -aanbieders kunnen diensten aanbieden zoals zij dat wensen, maar in overeenstemming met het toepasselijke wettelijke kader. Er bestaat namelijk het risico dat hun keuzes de fundamentele basisrechten van hun gebruikers aantasten, vooral wanneer een exploitant in zijn sector een de facto monopolie heeft. Zo kan onder meer het recht op vrijheid van meningsuiting geschonden worden, net als het recht op privacy of de bescherming van persoonsgegevens. Bijvoorbeeld door onwettig of willekeurig toezicht te houden, communicatie te onderscheppen of door ongeoorloofd persoonsgegevens te verzamelen.

Ook multinationals moeten de nationale wetten respecteren

Sociale mediadiensten zouden volgens ons geen inhoud mogen blokkeren of zelfs accounts verwijderen zolang de inhoud de wet niet schendt en niet vervolgbaar is.

We moeten dan ook specifieke sancties voorzien tegen sociale mediadiensten zoals Facebook en Twitter die zouden weigeren om gevolg te geven aan een rechterlijk bevel om verwijderde berichten of accounts weer online te plaatsen, of om geblokkeerde accounts te deblokkeren.

Het is per slot van rekening in een democratische rechtstaat nog steeds de wetgever en niet een multinational die bepaalt wat er wel of niet mag worden gepubliceerd. En dat is maar goed ook.

Above all liberties

Ons voorstel van decreet komt literair en maatschappelijk gezien natuurlijk nog niet in de buurt van een werk als de Areopagitica van John Milton. De vergelijking is op zich al haast pervers. Toch wil ik graag besluiten met een citaat uit het werk, dat de fundamentele noodzaak aan vrije meningsuiting zo mooi verwoordt: ‘Give me the liberty to know, to utter, and to argue freely according to conscience, above all liberties’. Want zonder het vrije woord is elke andere vrijheid zonder enige betekenis.