Brussel is geen halszaak

Wat ben ik blij dat Julien Borremans de vinger op de wonde durft te leggen: ‘de Vlaamse Beweging tast nog steeds in het duister wanneer het gaat over de toekomst van Brussel in het Vlaamse staatsvormende project.’ We lijken elkaar binnen de Vlaamse Beweging vooral niet goed te begrijpen, want standpunten zijn er feitelijk genoeg. Niettemin is het mogelijk dit soms wat groteske misverstand voor elkaar op te lossen, indien we tenminste strategie tot de kern maken van politiek en onze strategie afstemmen op die van onze tegenstanders. Wie daarbij de dans leidt is niet onbelangrijk, maar is niet de essentie. Van een politieke beweging wordt verwacht dat ze actueel is in haar standpunten en haar optreden. Alleen zo kan ze spijkers met koppen slaan. Pertinenter denken en relevanter optreden kan ons helpen om heel wat ideeën die over de toekomst van de hoofdstad circuleren meteen te herleiden tot utopieën of nogal klinische oefeningen in het luchtledige.

Ordelijke Opdeling

In het boek De Ordelijke Opdeling van België – Zuurstof voor Vlaanderen wou ik van het steriele ‘de pot verwijt de ketel’ in de Vlaamse Beweging af. Op het gevaar af simplisme te worden verweten, schreef ik samen met Gerolf Annemans dat we het Brusselvraagstuk voorgoed oplossen eenmaal Vlaanderen onafhankelijk zal zijn. We brachten vooral de gewijzigde context van het staatsvormende gebeuren onder de aandacht: de afgelopen decennia, zo sinds het einde van de Koude Oorlog, is het ontstaan van een nieuwe staat in toenemende mate een internationaal gebeuren. Uiteraard is het laatste wat ik wens dat we moeten vragen aan de EU en de VN of we nu eindelijk onze Republiek Vlaanderen mogen stichten. De soevereiniteit komt het volk toe en niets of niemand anders.

Maar die internationale context geeft vooral kansen om de Brusselkwestie op een voor Vlaanderen gunstige wijze af te wikkelen. Alvast een geopolitieke kijk op de toestand leidt tot die conclusie. En voor wie – terecht – vindt dat Vlamingen een manifest gebrek aan machtsdenken aan de dag leggen, kunnen we volstaan met het verwijzen naar de internationale rechtspraak ter zake. Ja, dus ook voor brave en gezagsgetrouwe Vlamingen: de internationale gemeenschap wil geen enclaves naar aanleiding van het opdoeken van een uitgeleefde staat. Internationaal dreigen zulke ‘Fremdkörper’ nu eenmaal de politieke labiliteit te vergroten. Daarom zal er stevig worden gelobbyd om voor Brussel een definitieve oplossing te vinden in het bredere bestek van de Vlaamse opvolgerstaat van België. Vlaanderen kan hierop inspelen en de adelbrieven die het nog meent te ontbreken om als republiek van start te gaan aanvullen met een constructieve verantwoordelijkheid die het voor Brussel wil opnemen.

Mogelijkheden

Dus: het probleem Brussel zal deels onder internationale druk een voor Vlaanderen relatief gunstige oplossing kunnen krijgen, eenmaal wij gestaag en onafwendbaar vorderen op een pad naar onze onafhankelijkheid. Dit pad moet internationaal bekend zijn, voorzien van tussentijdse ijkpunten en dus door de buitenwacht met argusogen worden gevolgd, wegens bepalend voor het uitzicht en de machtsverhoudingen in het West-Europese deel van de EU in deze eeuw. Voor mij is heel wat denkbaar: van een totale osmose van Brussel met Vlaanderen, op de tweetaligheid van de dienstverlening in de stad na, tot een confederatie Vlaanderen-Brussel. Maar dat behoort tot de onderhandelingsmarge. En de meeste scenario’s verdampen onmiddellijk wanneer het einde van België internationaal krantenkoppen haalt. Aan politiek Vlaanderen om collegiaal en eensgezind dan het beste pakket te onderhandelen en een genereus pact met de Brusselaars zélf af te sluiten.

Er zijn dus wel degelijk hier en nu Vlaamse politieke antwoorden mogelijk op het vraagstuk-Brussel. Meer nog: ze zijn al op papier gezet. Als Ordelijke Opdeling, maar ook in het Hoofdstad-Manifest waaraan ik een tijdje later mocht meewerken. Maar die ideeën veronderstellen wel een concreet politiek machtsdenken. En dat vergt op zijn beurt een sterke gevoeligheid voor de internationale context en zijn opportuniteiten. Het is een beetje zoals in de Ierse ballade ‘The foggy dew’:

“While the world did gaze, in deep amaze, at those fearless men, but few,
Who bore the fight that freedom’s light might shine through the foggy dew.”

Vlaamse staatsvorming vergt machtsdenken, maar geen blind vooruitstormen. Uiteindelijk bleek de turbulente Ierse Paasopstand ook maar de ‘koude start’ van de motor van het Ierse onafhankelijkheidsproces, dat enkele jaren later met goed gevolg uitmondde in een soevereine Ierse staat. Het aanwenden van de politieke macht van een natie moet haar bedding zoeken in de meanderende dynamiek van de internationale context.

Stappenplan naar onafhankelijkheid

Omdat de debatten over Brussel en tal van andere Vlaamse ‘grieventrommelthema’s’ maar blijven voortduren, is een fundamentele bezinning geen overbodige luxe. Wat nu, vijf jaar na de tweede regeringsvormingscrisis van 541 dagen (het ‘einde der tijden-sfeertje’ was er ook al in 2007 toen Leterme zijn regering niet van de grond kreeg en leerling-tovenaar Verhofstadt uiteindelijk moest inspringen)? Wat heeft Vlaanderen (niet) bijgeleerd? Waar liggen onze kansen? Waar dreigen we in de put te vallen die we voor een ander menen te hebben gegraven? (ik laat in het midden of die is gegraven voor Franstalige burgemeesters/ministers/partijvoorzitters of voor collegae-Vlaams-nationalisten) Hopelijk blijven er genoeg Vlamingen over die een ondubbelzinnige koers willen uitzetten naar een Ordelijke Opdeling van België. Ik wil liever niet meemaken dat het masochisme zegeviert en dat we uiteindelijk met een uitgerafeld romp-Vlaanderen de Serven aflossen als paria’s van Europa. Het is de halfheid van de huidige Vlaamse kijk op de dingen die ons internationaal dit nadelige imago dreigt te bezorgen en niet een concreet stappenplan naar onafhankelijkheid, Brussel incluis, zoals de Catalanen ons dat voordoen.