Censuur tegen EU-kritiek in deftige Nederlandse krant?

Een opiniestuk dat gisteren verscheen in het van oorsprong oerdegelijke en superdeftige Nederlandse dagblad NRC zorgde voor heel wat opschudding. Acht gerespecteerde ‘bestuurders en wetenschappers’ vragen niet meer of minder dan wat toch wel heel erg lijkt op een publicatieverbod. Steen des aanstoots: het opiniestuk van Thierry Baudet en Bastiaan Rijpkema (B&R) dat zij ook bij Doorbraak lieten verschijnen.

De oproep verscheen onder de door de NRC-redactie gefabriceerde titel: ‘NRC, bespaar ons retoriek van Baudet & Co over EU’. De acht auteurs stellen vast dat NRC niet de eerste keer een podium biedt aan beide publicisten en beklemtonen dat ze het ‘een groot goed’ vinden als een kwaliteitskrant ‘ruimte biedt aan verschillende standpunten over een onderwerp’. Dat is al een geruststelling.

De reageerders ergeren zich er wel aan dat standpunten meer aandacht krijgen naargelang ze extremer zijn. Verder ontdekken ze een vast patroon in de opiniestukken van B&R, onderbouwd door ‘feitelijke en juridische onjuistheden’. Debat, zo vinden ze, ‘begint toch bij het correct weergeven van basisfeiten’.

Ze verwijten B&R dat die beweren te spreken ‘namens het volk’ en schrijven wat verder ‘wij als burgers zijn echter gebaat bij ordentelijke uitwisselingen van argumenten’. (Die ‘wij als burgers’ kan je ook aanmatigend noemen.) Niet alleen NRC maar ook andere kranten bieden ‘ruimte aan anti-Europese geluiden’ maar de acht vragen ‘als lezers of NRC trouw wil blijven aan zijn eigen waarden zoals verwoord in de missie van de krant’. Ze sluiten af met: ‘Het zou de krant sieren in aanloop naar de Europese verkiezingen de geest te slijpen, in plaats van af te stompen met anti-Europese retoriek’.

Is dit bijwijlen warrige opiniestuk – aan de zesde paragraaf is amper een touw vast te knopen – een oproep tot publicatieverbod voor B&R? Medeondertekenaar Marcel Canoy tweet dat hij er groot voorstander van is als NRC stukken plaatst voor of tegen EU, ‘maar geen paranoïde propaganda’. Een andere medeondertekenaar, Sywert van Lienden, ontkent op zijn blog formeel dat er voor censuur ‘d.w.z. toezicht op voor publicatie bestemde teksten’ wordt gepleit. Toch kan men het stuk moeilijk anders lezen dan een vraag aan de redactie van NRC om bijdragen van B&R in de toekomst te weren. Die opinies van B&R worden volgens de acht gekenmerkt door ‘retoriek’ en zijn ‘anti-Europees’. De laatste zin doet meer dan een beetje suggereren om dat soort teksten, die blijkbaar een inbreuk plegen op de missie van de krant, toch maar niet meer te plaatsen. Dat de acht die oproep publiek doen, siert hen dan weer wel. Doorgaans gebeuren dergelijk tussenkomsten in de schaduw van een zware bordeaux bij een etentje met een hoofdredacteur.

Maar als B&R zich dan toch schuldig maken aan het verspreiden van ‘schrijnende onjuistheden’ dan verwacht de lezer dat inhoudelijk weerwerk wordt geleverd. De auteurs zeggen die ‘schrijnende onjuistheden’ op een rij te zetten maar beperken zich vreemd genoeg tot één à twee aspecten. Van Lienden schrijft op z’n blog dat de tekst werd ingekort, dus mogelijk is de oorzaak voor het schrale inhoudelijke verweer daar te vinden. B&R vinden dat de democratie wordt uitgehold, de acht zetten daar tegenover: ‘wij kiezen onze volksvertegenwoordigers en die nemen voor ons besluiten. Ook in Brussel’. Ze stellen zich op een formalistisch standpunt, waarbij het volstaat dat de uitholling van de democratie volgens de regels gebeurt om ze niet langer een uitholling van de democratie te noemen.

De acht vragen zich af waar de ‘overheveling dan uit zou bestaan’? Tja, dat maken B&R nochtans duidelijk maar je hebt hen daar niet eens voor nodig. Zou iemand ontkennen dat er soevereiniteit wordt overgeheveld van de lidstaten naar de EU? B&R vinden dat een uitholling van de democratie, de acht vinden dat schijnbaar niet. Hier situeert zich een meningsverschil, geen ‘schrijnende onjuistheid’. Als de tekst moet gezien worden als een poging tot het onderuit halen van de stellingen van B&R, dan faalt die jammerlijk. Spijtig want debat ‘begint toch bij het correct weergeven van basisfeiten’.

De acht vinden het droef dat extreme standpunten meer aandacht krijgen dan rustig beargumenteerde. Van Lienden merkt op z’n blog op dat een inhoudelijk antwoord aan B&R niet werd opgenomen door de NRC. Als dat klopt mogen ze dat inderdaad aanklagen, maar dat moeten ze de redactie aanwrijven, niet B&R. De acht zetten zich op het standpunt dat zij het fijne debat verdedigen tegenover de grove borstel maar met woorden als ‘retoriek’, ‘anti-Europees’ of ‘populisme’ hanteren ze zelf een behoorlijk bot bijltje. Als de vos de passie preekt… Vreemd bovendien dat ze met geen woord reppen over niet onderbouwde pro-EU-retoriek, alsof die niet zou bestaan. Misschien verschaft mijn recente ‘Mijmering over de pensée unique’ enig inzicht in het mechanisme dat hier speelt.

Zoals de tekst er nu staat, kan die moeilijk anders gelezen worden dan dat de acht meer aanstoot nemen aan een ander standpunt dan aan kwaliteitsverlies. Ze lijken zowaar het ene te verwarren met het andere. Hun opiniestuk smaakt bitter. Acht mensen van stand die meer dan de indruk wekken dat een krant bepaalde auteurs moet wraken en in hun argumentatie niet veel verder komen dan holle want niet onderbouwde sneren; het heeft weinig van een deugdelijk debat.

Ten behoeve van de acht: laat B&R nu eens gewoon hun ding doen en zet daar jullie argumenten tegenover, dan zullen de lezers wel oordelen.

Foto: ® Reporters