Colombia: Nobelprijs voor Vrede aan naïeve president

Zo nu ook weer. De Colombiaanse president Juan Manuel Santos kreeg op vrijdag 7 oktober de Nobelprijs voor de Vrede terwijl het akkoord waarvoor hij die prijs ontving op zondag 2 oktober 2016 bij volksraadpleging al was verworpen. Het akkoord was op 26 september in de Colombiaanse stad Cartagena ondertekend. Nog dezelfde dag stuurde vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) zijn felicitaties.

Aan de Nobelprijs voor de Vrede zit een geldprijs vast van 8 miljoen Zweedse kronen of 838.000 euro. Op 10 oktober maakte de president bekend dat hij die som aan de slachtoffers van de burgeroorlog in zijn land wil schenken. Wie, volgens hem, die slachtoffers zijn en hoe het geld precies zal worden verdeeld blijft in het vage.

Naar eigen zeggen, koos het Nobelcomité Santos wegens zijn resolute pogingen om de burgeroorlog in zijn land te beëindigen. De onderhandelingen met de marxistisch-leninistische Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia (FARC) begonnen voor 4 jaar. Zij vonden plaats in de Cubaanse hoofdstad Havanna. Vooral dankzij de bemiddeling van president Raul Castro leidden ze in augustus dit jaar tot een akkoord. Dat moest de nog uit de tijd van de Koude Oorlog stammende 52-jarige burgeroorlog beëindigen. Ten minste 220.000 mensen kwamen daarbij om en bijna zes miljoen raakten ontheemd.

De oorzaken van de burgeroorlog zijn grotendeels te zoeken bij de Argentijn Ché Guevara die, na Cuba, vrijwel gans Latijns-Amerika heeft te gronde gericht. Dat heb ik destijds zelf kunnen vaststellen in de Midden-Amerikaanse landen El Salvador, Guatemala en Honduras waar ik toen als ambassadeur geaccrediteerd was. Ook de Argentijnse Jezuïeten met hun duidelijk door het marxisme geïnspireerde bevrijdingstheologie speelden daarbij een laakbare rol. In El Salvador misbruikten zij monseigneur Romero om hun doelstellingen, eventueel zelfs met geweld, te verwezenlijken. Paus Franciscus is een van die Argentijnse Jezuïeten en flirt nog steeds met de bevrijdingstheologie. In de rangen van de FARC zitten ook nu nog gelovigen die de bevrijdingstheologie aanhangen.

Het akkoord maakte van Santos een van de favorieten voor de Nobelprijs voor de Vrede. Toch kwam de erkenning nog als een verrassing. De Colombianen hadden immers op 2 oktober het akkoord nipt verworpen. Het neen-kamp behaalde 50,23% van de stemmen. Ook de geografische spreiding valt op. De door de burgeroorlog meest getroffen regio’s te weten de kuststreken en het Amazonegebied stemden voor. Het meer verstedelijkte en oordeelkundiger binnenland stemde tegen.

De tegenstanders oordeelden begrijpelijkerwijs dat de guerillarillastrijders er te goed van af kwamen. Na tientallen jaren van ontvoeringen, aanslagen, verkrachtingen en ander onheil zou de FARC in ruil voor ontwapening politieke macht krijgen. Daarnaast zouden de ergste misdadigers slechts alternatieve straffen krijgen en niet naar de gevangenis moeten. Oorlogsmisdadigers op verkiezingsaffiches, dat zagen ze in het nee-kamp niet zitten. Hoewel iedereen in Colombia vrede wil, vonden de tegenstemmers de toegevingen aan de FARC sterk overdreven.

Velen beschouwden president Santos bovendien als een meeloper van figuren als de Cubaanse oud-president Fidel Castro en wijlen Hugo Chávez, de voormalige president van Venezuela. Zij waren bang dat hun land net zoals hun buurland zou eindigen. Door het jarenlange wanbeleid van Chavez zit Venezuela nu immers volkomen aan de grond. Chavez was een zelfverklaard anti-imperialist en een luidruchtig tegenstander van het neoliberalisme en het kapitalisme in het algemeen. Hij was ook gekant tegen de Verenigde Staten. Hij papte wel aan met de marxistische regeringen van Fidel en Raúl Castro in Cuba, Evo Morales in Bolivia, Rafael Correa in Ecuador en Daniel Ortega in Nicaragua.

Santos verdenken van verkapt marxistisch-leninisme is allicht een brug te ver. Wel is hij beslist naïef geweest en dat is voor een president eigenlijk nog erger.

De EU reageerde op de verwerping van het akkoord met de opschorting van een in maart 2016 opgezet fonds ten bedrage van 600 miljoen euro voor het doorvoeren van hervormingen in Colombia. Een onbegrijpelijke beslissing, want het land heeft nu meer dan ooit nood aan hervormingen. De EU is echter niet aan haar eerste verbazingwekkende beslissing toe.

Een volksraadpleging over het akkoord met de FARC was niet verplicht, maar de resultaten ervan zijn wel bindend. Het akkoord is dus dood en begraven. Het omvatte onder meer landbouwhervormingen, acties tegen drugshandel waarmee de FARC zichzelf grotendeels financierde, de ontwapening van de guerrillero’s, politieke medezeggenschap voor rebellen die de wapens hadden neergelegd en de creatie van een systeem van overgangsrechtspraak. Wat dit laatste precies betekent is niet helemaal duidelijk, maar zorgt er allicht voor dat oorlogsmisdadigers aan een gevangenisstraf ontsnappen.

Zowel de president als de FARC – leider Timoleon Jimenez verklaren dat zij zich voor een onderhandelde oplossing blijven inzetten. Hoe dat gaat gebeuren is nog maar de vraag. Men kan zich zelfs afvragen of een nieuw akkoord wel echt noodzakelijk is om de voorlopige rust in het land te bewaren. De FARC-leider beweert dat zijn beweging voortaan alleen het woord als wapen zal gebruiken en hopelijk houdt hij zich daaraan. Afwachten en hopen is dus vooralsnog de boodschap. Het toekennen van de Nobelprijs voor de Vrede aan President Santos was dus op zijn zachtst uitgedrukt voorbarig.

Foto: © Reporters