De enige humane oplossing voor de hongerstakers: repatriëring

Eigenlijk zouden we best niets publiceren over de lopende hongerstaking in Brussel. Want media-aandacht is precies wat ze zoeken, de deelnemers en de begeleidende woke communicatiemanagers. Maar we willen niet flauw doen en enige analyse is hier echt wel aangewezen.

Problematische combinatie

Hongerstaking als politiek wapen combineert twee vanuit ethisch oogpunt bijzonder problematische handelingen: chantage en (langzame) zelfmoord. Bij alle hongerstakingen wil men de politiek en het gerecht de arm omwringen. Een volgehouden hongerstaking, waarbij de stakers niets eten, maar wel drinken, leidt onafwendbaar tot zelfdoding in ongeveer twee maanden. Drinken ze helemaal niets, dan volgt de dood al in enkele dagen. Dat is de reden waarom er altijd water wordt gedronken, meestal calorierijk suikerwater. Met weken voor de boeg kan dan de media-aandacht goed op gang komen.

Op de media wordt gerekend om voor twee effecten te zorgen die elkaar versterken. Ten eerste moet de publieke opinie via medelijden tot verontwaardiging worden gebracht. Die kan vervolgens worden uitgebuit door politieke groepen die dicht bij de hongerstakers staan en die meestal een revolutionair agenda hebben. Het tweede luik is de beïnvloeding van de gezagsdragers. Luisterend naar hun geweten of denkend aan de electorale gevolgen moeten de politici tot de conclusie komen dat ze maar best ingaan op de eisen van de hongerstakers ’om erger te voorkomen’.

Het mechanisme doorzien

Dat ’erger voorkomen’ – lees: toegeven – leidt bijna altijd tot nieuwe acties met nog extremere eisen. Het moet gezegd dat staatssecretaris Sammy Mahdi dit mechanisme blijkt te doorzien.  Hij denkt aan de gevolgen van een eventuele toegeeflijkheid en stelt correct dat als je vandaag deze 200 hongerstakende illegalen regulariseert, het er morgen 2.000 dreigen te zijn. Pamperen is contraproductief.

Belangrijk om het mechanisme van de hongerstakingen te begrijpen, is de analyse van deze politieke actievorm los van zijn doelstellingen. Die objectieven kunnen ’sympathiek’ worden bevonden door de ene, ’verderfelijk’ door de andere. Maar dat doet niets af aan de onaanvaarbaarheid van de methode. Tenzij men van oordeel is dat het doel de middelen heiligt…

Links en rechts hongerstaken

Het meest tot de verbeelding sprekend in recente tijden waren de hongerstakingen van Ierse nationalisten. De eerste was Terence MacSwiney, burgemeester van Cork, in 1920 door de Britten opgesloten wegens propaganda voor de Ierse onafhankelijkheid. Hij ging in hongerstaking uit protest tegen zijn hechtenis. De Britse regering gaf niet toe. MacSwiney hield vol tot de dood, na 74 dagen.

De laatste – laten we hopen – was de IRA-strijder Bobby Sands die in 1981 stierf na 66 dagen hongerstaking uit protest tegen de Britse bezetting van Noord-Ierland. Samen met hem stierven nog negen Ierse hongerstakers.  Ook in andere landen kreeg men te maken met hongerstaking als politiek drukkingsmiddel. De eersten in de 20ste eeuw waren de Engelse suffragettes, de eerste feministen nog voor de Eerste Wereldoorlog. De Britten pasten gedwongen voeding toe, waardoor het aantal doden tot een enkele kon worden beperkt.

Mahatma Gandhi

De volgende bekende hongerstaker was de Indische vrijheidsactivist Mahatma Gandhi.  Die ging vier keer in hongerstaking tegen de bezetting van zijn land door de Britten. Die vreesden dat zijn dood een revolutie zou doen uitbarsten. Hij kreeg aanzienlijke toegevingen die stappen naar onafhankelijkheid waren. Daarna werd hetzelfde geprobeerd door Palestijnen, Basken en anderen, meestal zonder succes en met aanzienlijke gezondheidsschade voor de betrokkenen.

Andere hongerstakers waren gevangenen in het Amerikaanse Guantanamo, die zonder uitzondering dwangvoeding kregen. In Duitsland grepen in de jaren 1970 gevangen leden van de linkse terreurgroep Rote Armee Fraktion naar dit chantagemiddel. Maar zonder succes, ondanks enkele doden. Wie er niet goed bij had nagedacht was Mia Farrow die in 2009 in hongerstaking ging tegen de Darfur-genocide in Soedan. Na 12 dagen gaf ze al op, uiteraard zonder resultaat.  Wat haar in de verdenking bracht dat het een privé reclamestunt was geweest.

Een humane modeloplossing in München

In 2013 had de Beierse hoofdstad te maken met een hongerstaking van een honderdtal asielzoekers. Dat was nog voor Angela Merkels dubieuze ’Wir schaffen das’. Hoe het sociaaldemocratische stadsbestuur en de christendemocratische landsregering dit samen aanpakken kan als een modeloplossing gelden. Sammy Mahdi kan hier inspiratie opdoen.

Na acht dagen greep de politie in, om vijf uur ’s ochtends. Cynische medestanders die voordien al dwangvoeding en psychische hulp hadden verhinderd, werden gearresteerd.  De hongerstakers zelf werden afgevoerd naar een groot aantal hospitalen, waar ze werden onderzocht en de nodige medische bijstand kregen. Daarna werd in spoedtempo ieder individueel geval bekeken. Enkelen bleken in aanmerking te komen voor een verblijfsvergunning, maar hadden zich vastgereden in de administratieve papierwinkel. Ze werden onmiddellijk geregulariseerd en konden vrijuit gaan. Anderen bleken gezochte verdachten van diverse misdrijven. Die werden aangehouden en in voorarrest geplaatst. Het gros bleek uit illegalen te bestaan. Ze werden nog dezelfde dag in kleine groepjes op het vliegtuig geplaatst en gerepatrieerd naar een tiental landen van herkomst. Probleem opgelost, snel en correct.

Twee vragen

Te pas en te onpas verwijst de VRT in het journaal en andere programma’s naar de Zelfmoordlijn 1813. Waarom nu niet? Hongerstaking is toch een vorm van zelfdoding. Dus?

Tweede vraag: zullen de kerkelijke en universitaire instanties die meehelpen aan deze pogingen tot zelfdoding worden vervolgd voor medeplichtigheid? In een rechtsstaat moet dat de regel zijn. Toch?