De Karaganov-doctrine

In De Standaard van 30 juli 2014 verscheen een artikel van Hubert Smeets, journalist en commentator van NRC Handelsblad onder de suggestieve titel: ‘Oekraïne is in alle scenario’s verdoemd’.

Daarin voert de auteur Sergej Karaganov op. Die was een van de meest vooraanstaande intellectuelen van de voormalige USSR, adviseur van Boris Jeltsin, de eerste Russische president na de ontbinding van de Sovjet-Unie, en is thans een van de, naar verluidt, gematigder adviseurs van president Poetin.

Hij is tevens de peetvader van de naar hem genoemde doctrine volgens welke Rusland de mensenrechten van de etnische Russen in het nabijgelegen buitenland moet verdedigen met als doel daar politieke invloed te verwerven. In 1992 schreef hij een artikel daaromtrent met als gevolg dat Moskou het stoppen van de ‘systematische discriminatie’ van de in de Baltische staten gevestigde Russen als voorwaarde stelde voor het terugtrekken van zijn troepen uit die landen.

Volgens Smeets adviseert Karaganov Poetin nu de Russen de willekeurige inlijving van de Krim als overwinning op het Westen te verkopen en zich uit Oost-Oekraïne terug te trekken. Dit advies is snugger maar daarom nog niet gematigd. Karaganov weet immers dat de EU momenteel toch onmachtig is en beoogt dat zij dus die inlijving gewoon blauwblauw laat. Via de vooral door de USSR in het oosten van Oekraïne neergepote Russische minderheid kan het land immers later altijd opnieuw worden gedestabiliseerd en inmiddels is de geweldloze annexatie van de Krim een voldongen feit.

Na de vernederingen die, volgens Karaganov, het Westen in de jaren 1990 Rusland aandeed, beschouwt hij de inlijving van de Krim als noodzakelijk voor zijn land om van het zogenaamde Weimar-syndroom af te komen. Hij stelt dus de annexatie van de Krim gelijk met de Duitse militaire wederinname in 1936 van het Rijnland dat toen krachtens het Verdrag van Versailles door Franse en Belgische troepen was bezet.

Wat de naar hem genoemde doctrine betreft schijnt Karaganov verder dan voorheen te willen gaan. Rusland, zo zegt hij, heeft het recht en de plicht alle Russische minderheden waar dan ook te steunen en te beschermen. De vraag waar dat recht vandaan komt blijft onbeantwoord. Anders gezegd: Rusland kan naar believen elke Russische minderheid in het buitenland misbruiken om haar thuisland te destabiliseren. Karaganov geeft wel toe dat wat hij oorspronkelijk als een cultureel concept zag, tot een geopolitiek doel is geworden. Al vindt hij dit, naar eigen zeggen, gevaarlijk geeft hij aldus toe dat het Russisch optreden in Oekraïne dit land ver te buiten gaat maar veeleer past in de geopolitieke visie van Moskou van Rusland als wereldmacht.

Karganov beschouwt Oekraïne als een mislukte, niet meer te redden staat. De oorzaak is volgens hem, het in 2013 geplande associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne. Wat de Oekraïense bevolking zelf denkt speelt geen rol ook al is het duidelijk dat de meerderheid niet terug wil naar de USSR in een ander jasje maar integendeel toenadering zoekt tot Europa.

Moskou ziet het helemaal anders. De VS is niet meer de grootmacht van weleer. Het Europese project verkeert in crisis en de band tussen de Europese Unie en de VS verzwakt. Volgens Karaganov biedt zulks uitzicht op een uit de voormalige USSR en gans Europa bestaande Euraziatische Unie met Moskou als piloot en Berlijn als volgzame copiloot. 

Foto: Sergej Karaganov. (c) Reporters