De Muur: naar een gedeeld Latijns-Amerikaans identiteitsbesef?

Veel windeieren heeft de Muurrel de Mexicaanse president Enrique Peña Nieto alsnog niet gelegd. Door zijn afspraak met Donald Trump eenzijdig af te blazen heeft Enrique Peña Nieto menig latinohart sneller doen slaan. Maar komt die eer hem wel toe? En mogen we ons verwachten aan een sterker verenigd Latijns-Amerikaans blok?

Gaat hij of gaat hij niet? Die vraag weerklonk door Mexico tijdens de eerste werkweek van de naarstige Donald Trump. Als president van Amerika’s meest bevolkte buurland kwam het Peña Nieto de eer toe de nieuwbakken president uit het Noorden te bezoeken. Quod non. Trump herhaalde meermaals zijn wens voor een grensmuur op kosten van zijn buur (desnoods met een importtaks van twintig procent op Mexicaanse goederen), wat Peña Nieto niet langer duldde. De afspraak sprong af, Peña’s Air Force Uno blijft voorlopig aan de grond.

Amerikaanse nieuwsmedia beschreven het als een tegenvaller voor Trump. Een tv-zender haalde sporttermen boven: Peña Nieto 1, Trump 0. Van enig triomfalisme in Mexico was er nochtans geen sprake. De mogelijkheid van een hevige belasting voor producten gemaakt in Mexico zorgde voor een schokgolf doorheen het land. Na de plotse prijsstijgingen van de benzine van eerder deze maand en het daaropvolgend kelderen van de peso kon men deze ingreep missen als kiespijn.

De onthutsing maakte al snel plaats voor assertiviteit. Plotseling begon men op sociale media boodschappen te verspreiden om Amerikaanse producten te boycotten. Geen Mexicaanse Volkswagens in de VS? Dat betekent nationale Mexicaanse koffie in plaats van Starbucksimport. Hier en daar zie je zelfs anti-Coca Cola-slogans, opvallend voor de per capita grootste gebruikers ter wereld van deze frisdrank.

Verderop het Amerikaanse continent klinkt er nog meer bijval voor de geplaagde zuiderburen van de VS. Evo Morales, president van Bolivia, roept op tot eenheid met zijn ‘Mexicaanse broeders’. Hij vraagt Mexico de blik naar het zuiden te wenden. Op basis van een gedeelde ‘Latijns-Amerikaanse en Caribische identiteit’ wil hij een blok vormen tegen de machtige Trump. In Zuid-Amerika heeft links van oudsher geen problemen om gedeelde normen, waarden en identiteit te verdedigen en te promoten. Venezolaans president Nicolás Maduro, zelf fervent anti-Amerikaans, roept eveneens op tot een diepere eenwording in de regio tegen de ‘dreigingen die er zijn’ en de ‘veranderende wereld’, zonder daarbij de regionale eigenheden te vergeten.

Geen heilig boontje

Critici van het huidig Mexicaans bewind hebben evenwel gemengde gevoelens bij de lof voor Peña Nieto. Hoewel zij eenheidsvorming tussen latinos niet ongenegen zijn, wringt het dat de Mexicaanse president de slachtofferrol toebedeeld krijgt. Was hij het niet die Trump uitnodigde in augustus en hem zo meer geloofwaardigheid bood als staatsman? De publieke opinie was furieus dat enkel de vastgoedmagnaat en niet Clinton, zeer populair bij Mexicaanse immigranten, naast hun president mocht pronken als was hij al verkozen. Daarenboven werd Peña belachelijk gemaakt door Trump: ’s morgens kwam Donald gezellig op de koffie in zijn ambtswoning in Mexico-Stad, ’s avonds fulmineerde hij tegen Mexico in zijn immigratiespeech te Arizona. Want wie zou er ook al weer voor die muur betalen?

Daarenboven is Peña Nieto geen heilig boontje. Zowel op vlak van demonstraties (wettelijk beperkt), als persvrijheid (journalistiek is verworden tot risicoberoep), als controles op de grens met Guatemala (strenger en gewelddadiger dan ooit) voert Peña uit wat vele tegenstanders van Trump vrezen dat hij zal implementeren. In dat opzicht kan de Amerikaan nog wat leren van zijn Mexicaanse collega.

De staten bezuiden de geplande muur wikken en wegen dus best eerst wie ze op het schild hijsen voor Latijns-Amerikaanse eenheid. Het zou ironisch zijn om net een demagogisch, leugenachtig, intransparant en weinig democratieminnend figuur als Peña op te hemelen tegenover een figuur die ze net vanwege het opgenoemde beschuldigen. Bovendien moeten ze Mexico ook iets kunnen bieden. Anders zal het grootste Spaanstalige land ter wereld blijven kijken naar het Noorden, welke president er ook aan het roer staat. Een economie kan vooralsnog niet alleen teren op retoriek en romantiek.

Foto: © Reporters