De nachtklok hoort in het verleden thuis, net als de dictatuur

Na 79 jaar vrijheid van beweging wordt in de provincie Antwerpen onder CD&V/N-VA/sp.a-bestuur een vorm van spertijd ingevoerd om de opflakkerende coronapandemie te lijf te gaan. Eerder dit jaar keurde CD&V-minister De Crem (MB 18/03/2020) ook al hardhandig optreden van de politie tegen burgers goed. De Vlaamse Beweging wenst weliswaar de totstandkoming van een Vlaamse staat, maar er is zelfs geen PS of MR nodig om de grondrechten en vrijheden van de Vlaming in gevaar te brengen. Ondertussen laten de klassieke Vlaamsgezinde partijen begaan. Bart De Wever voert uit en Tom Van Grieken durft geen stelling in te nemen (Facebook.com, 28/07/2020). Wie legt de verantwoordelijkheden juist? Een denkoefening.

Advocaat van de duivel: doet de nachtklok niet meer goed dan kwaad?

De nachtklok verbiedt mensen niet om in de tuin verder te feesten. Het is een verbod om op straat te komen. Een verbod om ergens te zijn redt geen levens. Het verhindert een verplaatsing waarop mogelijk iemand anders besmet zou kunnen geraken. Het verbod gaat ervan uit dat mensen al besmet zijn. De aanwezigheid van iemand, behorend tot de intieme kring of niet, zou gedurende een nachtklok trouwens meer mensen kunnen besmetten. Er wordt immers meer tijd in een beperkte ruimte met elkaar doorgebracht. Dus wie of wat op het openbaar domein zo’n nachtklok in concreto zal kunnen verhinderen, is ons een raadsel.

Het is evenzeer twijfelachtig dat het virus doeltreffender is tussen half twaalf en vijf uur in de ochtend. De horeca is bovendien al onderhevig aan een verplicht sluitingsuur. En voor mensen die thuiskomen van een nachtelijke shift, is het telkens weer een spreekwoordelijke en letterlijke nachtmerrie wanneer zij extra formalistische rompslomp dienen voor te leggen bij eventuele controles. U hebt toch uw geleidebrief (‘Ausweis’) bij?

Maatregel is dictatoriaal

Het existentiële zijn, of ‘da-sein’ (Descartes, 1637; Heidegger, 1927), het bestaan op de verkeerde plaats op het verkeerde moment wordt buiten de legaliteit geplaatst. Het feit dat je ergens bent op een bepaald moment van de dag is dus al reden genoeg om administratief te worden vastgehouden, te worden beboet of aangevallen. Deze maatregel is er om de bewegingsvrijheid van het individu ongedaan te maken. Hij legitimeert dwang en geweld als middelen om het individu in het gareel te houden. Er zijn duizend-en-een redenen waarom mensen plots in de nacht op straat moeten. De onverwijlde wendbaarheid in iemands leven en de keuzes die daarop volgen, moeten in eender welke omstandigheid kunnen. Ja, ook daar is de eigen verantwoordelijkheid integraal onderdeel van de keuzevrijheid.

Het is alleen maar de vraag hoe lang de dictatuur en a fortiori de nachtklok zich tot de huidige maatregelen beperken. Eigen aan een dictatuur is namelijk dat getroffen maatregelen regimepolitici een vrijgeleide geven om nog meer de dwingeland uit te hangen op de kap van het individu. Dit is waarom we als libertariërs steigeren en in het verzet zullen treden. Niet uit egoïsme, maar uit angst voor de verdere machtsontplooiing. De opties uitbreiden om dwang en geweld meer genaakbaar te maken, is een even slechte zaak als mensen die hun gezond verstand niet gebruiken in een pandemie. Iedereen weet waar dat begint. Niemand weet echter waar het eindigt.

Wie controleert de controleurs?

Klassiek beschouwd is het de taak van de wetgevende macht — onze volksvertegenwoordigers — om toe te zien op de overheid. Deze democratische controle moet ervoor zorgen dat de uitvoerende macht haar boekje niet te buiten gaat. Het probleem begint echter wanneer geen enkele volksvertegenwoordiger meer actief krachten mobiliseert om — in een duidelijke staat van beleg — de democratie en dier verlichtingswaarden te beschermen. Dan rijst de vraag wie anders deze taak moet overnemen? Welke vreedzame acties worden hieraan gekoppeld? Kijken de media toe. Of durven zij tegen de stroom in via hun opiniërende kanalen een ander geluid te laten weerklinken? Enkel de VRT deed een stille poging (De Groote & Verelst). Om meteen daarna door de sociaalliberale intelligentsia van Itinera (ibid.) gecounterd te worden met de boodschap dat het protest wordt overdreven.

Het is schrikbarend welk groot deel van de bevolking passief staat tegenover de beginselen van een vrije en democratische samenleving. Het gemak waarmee — ironisch genoeg — vooral vele progressievere strekkingen deze dictatoriale maatregelen als een noodzakelijk kwaad of ‘collateral damage’ boekstaven, is buitengewoon markant. Ook de partij Open VLD, die zich als patroonheilige opwerpt van vrijheidsgezinde kiezers, lijkt dezer dagen alle partijsoldaten massaal op verlof te hebben gestuurd, onafgezien van enkele VLD-jongeren die nog niet door het Ministerie van Waarheid zijn gehersenspoeld. Of de Belgische staat, waaronder dus hun eigen ministers, effectief door hun klacht zal worden gedagvaard is een ander paar mouwen.

Hoe moet het wél verder?

Ook voor het volgende voorstel zijn er ongetwijfeld voor- en tegenstanders. Eén zaak blijft echter wel overeind, en dat is de vrijheid van eenieder. Er zijn twee constructies mogelijk. Je plaatst jezelf in quarantaine, of je doet dat niet. In dat laatste geval zijn er twee mogelijkheden. Je hebt burgerzin en je neemt je verantwoordelijkheid op door volledig voor de medische gevolgen in te staan, of de staat neemt die verantwoordelijkheid in jouw plaats. Daarom is het belangrijk dat de zorgsector zichzelf reguleert en concrete maatregelen voorstelt inzake terugbetalingen. Wanneer de politie of de GAS-ambtenaar vaststelt dat je de richtlijnen schendt, is het niet je vrijheid die moet worden ontnomen, maar bijvoorbeeld wel je recht op gratis behandeling tegen covid-19. Of dat de mutualiteit dit op een andere manier sanctioneert.

Onmenselijk, zegt u? Verantwoordelijkheid is een transitief begrip. Als je werkgever je aanwezigheid vereist en je mutualiteit verbiedt dat, dan zal je werkgever met jou een deal moeten sluiten die dit ongemak compenseert. De uitwerking is technisch en vaak geval per geval onderhandelbaar. Maar het is een oplossing die mensen nog steeds de keuze laat. Het is nog steeds beter dan een leven dat zich — werkloos en angstig voor de toekomst — moet inrichten naar een nachtklok en een dictatuur van verkramping en onderdrukking.