De paradox van de vijf sterren

Sinds haar oprichting in 2009 door de (ex-)komiek Beppe Grillo heeft de Movimento Cinque Stelle (M5S) enkele belangerijke overwinningen behaald in de nationale en Europese verkiezingen. Op lokaal vlak blijven de resultaten echter ontgoochelen, met uitzondering van enkele kleine lichtpuntjes.

Burgemeester

Lokale verkiezingen hebben een andere dynamiek dan nationale of regionale verkiezingen. Ze worden wel beinvloed door nationale of regionale thema’s, maar toch blijven ze vooral verbonden met lokale bezorgdheden. Na de nieuwe kieswet in 1993, met de invoering van de directe burgemeesterverkiezing, werd ook de keuze van de kandidaat-burgemeester doorslaggevend. Een populaire kanditaat-burgemeester en een stevig uitgebouwde lokale organisatie van militainten zijn in Italië, en niet alleen daar, twee fundamentele voorwaarden om lokale verkiezingen te winnen.

De M5S kiest de kandidaat-burgemeester niet op basis van haar electoraal potentieel, maar tussen de militanten van de lokale afdeling. De kandidaat-burgemeester is geen politiek leider maar eerder een veredelde woordvoerder van de afdeling. Op die manier wil men vermijden dat persoonlijke ambitie van de toekomstige burgemeester belangrijker wordt dan de ideëen van de afdeling. In de praktijk betekent dit onbekende lijsttrekkers en kandidaten. Electoraal is dit een dramatische keuze. De verkiezingensuitslagen op lokaal vlak tonen dit aan.

Vergelijking

Bij de parlementsverkiezingen van 2013 behaalde M5S meer dan 25% van de stemmen, en werd zo de grootste partij van Italie. Twee maanden later, bij de gemeenteraadsverkiezingen, won de M5S slechts in twee van de 92 gemeenten. Deze trend zette zich door bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2014. Op 243 gemeenten veroverde M5S er slechts drie. Echter, bij de gelijktijdige Eurpese verkiezingen behaalde de M5S een score van 21%. Alleen de progressieve Partito Democratico (PD) onder het voorzitterschap van de toen nog populaire Matteo Renzi haalde meer stemmen (40%). Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2015 won M5S maar in vijf van de 108 gemeenten. In 2016 scoorde ze iets beter: 19 burgemeesters in 143 gemeenten, waaronder Rome en Turijn. Vorige zondag was het echter weer barslecht: de M5S mag slechts in negen van de 160 gemeenten meedoen aan de tweede ronde. In de laatste nationale peilingen behaalt de partij echter meer dan 30%. Ze wordt naargelang de peiling zelfs groter dan de PD.

Het verschil tussen nationale verkiezingsuitslagen en de uitslagen van gemeenteraadsverkiezingen lijkt paradoxaal, maar is dat niet. Op nationaal vlak bepalen namelijk niet de lokale bezorgdheden de kiesintentie, of veel minder, maar wel nationale en internationale problematieken: de langdurige economische crisis, corruptie, de dalende werkgelegenheid, migratie, gezondheidszorg, pensioenhervormingen, … De M5S is er als geen ander in geslaagd om het ongenoegen en de proteststemmen over deze thema’s electoraal te verzilveren op nationaal vlak.

Koude douche

Voor zij die vorige zondag reeds het einde van de M5S aankondigden, zouden bij de volgende nationale verkiezingen wel eens een koude douche kunnen krijgen. Indien de M5S lokaal wil doorbreken, zal ze echter uit een ander vaatje moeten tappen.

Foto: (c) Reporters