De spectaculaire opgang en val van Donald Trump, presidentskandidaat (I)

Presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten houden het land en de wereld altijd gedurende achttien maanden in de ban, van de voorverkiezingen of ‘primaries’ over de congressen van de Republikeinse en Democratische partijen heen tot het verdict van de kiezer op acht november aanstaande.

Recente studies tonen aan dat de campagnes van beide partijen alsmaar bitsiger worden en ontaarden in laag bij de grondse scheldpartijen. Wat het gebruik van straffe taal betreft, schiet deze campagne veruit de hoofdvogel af, niet alleen omdat zij de bekende, helaas toenemende politieke polarisatie van het land breed uitsmeert maar ook omdat, en dat is uiterst zeldzaam, diepe menigverschillen tussen de top van ieder van de twee partijen ten aanzien van bepaalde eigen kandidaten, voor én na de conventies aan het daglicht komen.

Wikileaks heeft van de partijconventie van de Democratische partij in juli in Philadelphia gebruik gemaakt om enkele duizenden gekaapte e-mails de wereld in te sturen waaruit zonneklaar gebleken is dat de partijtop Bernie Sanders, die een zeer respectabele score aan kiesmannen had binnengehaald en tot het laatste ogenblik gestreden heeft alvorens de handdoek in de ring te gooien en zijn steun aan Hillary Clinton te betuigen, duidelijk ongenegen was en herhaaldelijk getracht heeft zijn kandidatuur te dwarsbomen. Het te grabbel gooien van de e-mails kostte Debbie Wasserman, hoofd van het Democratic National Committee (NDC), haar baan.

In het kamp van de Republikeinse partij was al voor en tijdens de conventie in Cleveland, eerder in juli, duidelijk dat de partijtop liever een andere kandidaat dan Trump had gelauwerd: het gebrek aan vertrouwen tussen Donald Trump en de partijtop en vice-versa was niet uit de lucht en kwam in de openbaarheid. Tot bijna op het laatste ogenblik weerhield Paul Ryan, de Voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, gedomineerd door de Republikeinse partij, zijn steun aan Trumps kandidatuur. En die steun kwam zonder enthousiasme, alleen om het imploderen van de conventie te voorkomen. Ryans humeurigheid was overigens wederkerig: na de conventie kreeg Ryan niet onmiddellijk Trumps steun: het was diens keuze van kandidaat vice-president, senator Mile Pence, die de ruwe kantjes moest gladstrijken.

Hoe zal de presidentscampagne tot aan de bekendmaking van de verkiezingsuitslag, op acht november aanstaande, verlopen? Wie wordt de vijfenveertigste president van de Verenigde Staten? Dit artikel wil, door bewust vooruit te kijken en tonnen aan opgeklopte publiciteit op te ruimen, een “view out of the box” tot na acht november aanstaande verschaffen over deze zeer merkwaardige campagne.

De voorverkiezingen of “primaries”

Donald Trump, aanvankelijk beschouwd als een buitenbeentje, stal vrij spoedig de show, verraste Amerika en de wereld, en stak met gemak al zijn in het politieke serail opgegroeide tegenstrevers, waaronder de relatieve zwaargewichten en aanvankelijke “papabili” Marco Rubio en Ted Cruz de loef af. Dat dankt hij aan zijn status van “reality TV”-ster: lef, een sterk adrenalinegehalte en een aantrekkingskracht die goed overkomen bij een deel van TV–kijkend Amerika, dol op shows, heeft hij te over. Zijn straf no–nonsense woordgebruik, zijn hoekige stijl, zijn anti–establishment retoriek, zijn steeds herhaalde one–liners waaronder “together we’ll make America great”, zijn ongezouten kritiek in buitenlandse aangelegenheden zoals op China op gebied van zogenaamde kromgegroeide handel en tegen de Nato inzake veiligheidsaangelegenheden, doen zijn aanhangers uit de bol gaan en jagen de peilingen in zijn voordeel de stratosfeer in. Dat hij “en passant” vrouwen, latino’s, Amerikaanse moslims en minderheden in het algemeen bij herhaling schoffeert, schijnt tot de show te behoren en wordt door zijn publiek met de mantel der toegeeflijkheid toegedekt. Zijn aanhang is in hoofdzaak blank en behoort tot alle sociale maatschappelijke klassen: arbeiders, bedienden, studenten, academici, vrije beroepen, bankiers en bedrijfsleders. Het is dus niet alleen de onderste maatschappelijke ladder die zich door zijn boodschappen aangesproken voelt en ook niet alleen zij die aan de zelfkant van de maatschappij leven en in hem een spreekbuis vinden om gefnuikte ambities op te rakelen. Zelfs enkelingen van bepaalde minoriteiten die hij zo gretig aanvalt, beweren nog voor hem te zullen stemmen.

Trump incasseert klappen

Na de republikeinse conventie is het echt beginnen misgaan met de populariteit van Donald Trump. Zijn grootste gebreken: hij is een showman, geen politicus en zijn publek moet het van sensatie, die hij in overvloed aanbiedt hebben, hij is impulsief, kan zich niet beheersen en hij ramt door met wat op zijn tong ligt. Kritiek heeft hij in deze bitsiger wordende campagne natuurlijk te over op alles en nog wat als het van Hillary Clinton of de democratische partij komt. Tot daar toe, dat behoort tot de politieke spelregels. Maar zelf is hij uitermate lichtgeraakt: hij heeft lange tenen en een kort lontje. Bij kritiek op zijn persoon, gaat hij uit de bol en begint met scheldtirades. Nu leert hij tot zijn schade en schande en ietwat laat dat voorverkiezingen winnen niet gelijk staat met een vrijkaart naar de presidentsverkiezingen.

Het kantelmoment kwam er met zijn laatdunkende uitspraken over de echtgenote van de heer Khan, van oorsprong een ingeweken Pakistaanse familie, die een zoon verloren had in de Amerikaanse Irak–campagne in 2004. De heer Khan had het woord genomen op de democratische conventie en Trump scherp gehekeld. Maar Trump bleef niet alleen op zijn laatdunkend standpunt staan: hij herhaalde het zelfs. Het heilige huisje bij uitstek in de Verenigde Staten is het speciale statuut van de strijdkrachten in de maatschappij, zeer zeker als Amerikaanse militairen, ongeacht van hun buitenlandse origine, in het buitenland omkomen bij het vervullen van hun opdracht. Daarmee kan niet worden gespot!

Het achterhouden van zijn belastingsaangifte zal hem ook zuur opbreken. Dit is geen verplichting voor presidentskandidaten. Maar ze hebben het in het verleden allemaal gedaan. Het niet doen versterkt de quasi-zekerheid dat Trump wat te verbergen heeft en of hij zelfs, door creatief om te springen met zijn aangifte en handig gebruik te maken van toegestane aftrekposten, niet bijna volledig ontsnapt aan belastingen.

Idem voor wat zijn openlijke waardering voor de Russische president Poetin aangaat, zijn oproep aan Rusland om verder in te hakken op de e-mails van Hillary Clinton en zijn zakelijke banden met lui rond het Kremlin.

Een ander dieptepunt kwam er met het insinueren dat er middelen, namelijk wapens, bestaan om de toegang tot het Witte Huis voor Hillary Clinton te ontzeggen, door het inroepen van het Tweede Amendement van de Amerikaanse grondwet over wapenbezit ongepast te linken aan een overwinning van de democratische kandidaat.

Zijn herhaalde kritiek op vrouwen, latino’s en andere minoriteiten in de voorverkiezingen die toen nauwelijks kwalijk werden genomen door zijn publiek, komen nu als een boemerang terug en vreten zijn aanhang aan. Voeg daarbij de uitschuivers van zijn vrouw, Melania Trump, een Sloveens ex-model die op de republikeinse partijconventie zichzelf in het zonnetje had gezet door te putten uit een toespraak van Michelle Obama uit 2008 en dus plagiaat pleegde, minder dan de volledige waarheid had verteld over haar aanvechtbare academische kwalificaties en een nog niet geluwde storm heeft veroorzaakt over de onorthodokse manier waarop zij Amerika is binnengekomen.

Als hij zich aan de tekst van zijn redevoeringen houdt, klinkt Trump gematigd, maar hij overtuigt niet. Integendeel. Zijn economisch programma bouwt protectionistische muren rond Amerika en legt het zwaartepunt op even opmerkelijke als onrealistische belastingsverminderingen voor eenieder, waarbij hij en andere co-miljardairs, voor aanzienlijke sommen bevoordeeld worden en uiteraard de eerste zullen zijn om langs de kassa te passeren! Wie de enorme schuld die daaruit zal voortvloeien zal betalen, is gemakkelijk te vatten, zelfs door de minst geschoolde arbeider in Detroit.

Dat Trumps woorvoerder of zijn kandidaat voor het vice-presidentsschap, Mike Pence, na deze en andere van zijn uitlatingen, geregeld correcties naar de media moeten sturen, schaadt zijn imago en pleit niet voor een goed oordeelsvermogen.

Er zijn, ten slotte, de toenemende vijandigheid van zijn eigen partijtop, de kampwisselingen van een aantal nationale republikeinse politici die zich van de partij afkeren en–soms openlijk–verklaren in november voor Hillay Clinton te stemmen, de oproepen van allerhande invloedrijke personen aan de partijtop Trump te droppen en de anti-publiciteit van grote Amerikaanse bedrijven tegen zijn persoon.

Donald Trump is aldus met panache druk bezig het touw te vervaardigen waarmee hij zichzelf in november zal opknopen!

Robert Vandemeulebroucke is oud-ambassadeur.

Foto: (c) Reporters