Russische opkikker voor Assad (III)

En wat nu?

De tafels zijn nu helemaal omgekeerd. Tot het begin van de Russische luchtaanvallen was Assad aan de verliezende hand en leek een einde van de bloedige burgeroorlog in het voordeel van het Westen nog mogelijk. Niemand in de Westerse coalitie heeft die kans aangegrepen om Assad de mokerslag toe te brengen en het regime aan de onderhandelingstafel te dwingen. Dat laatste is nu zelfs niet echt meer nodig, want Rusland heeft Assad terug in het zadel geholpen en versterkt met de dag zijn positie, want Intussen gaan alle militaire operaties in westelijk Syrië tegen de rebellen gewoon verder. Is de vredesconferentie zoals hoger gespecifieerd al niet door de gebeurtenissen op het terrein achterhaald? Een winnende partij aan een onderhandelingstafel dwingen plaats te nemen is toch anathema? Wie wint, vecht gewoon door tot de algehele overwinning. Poetin is overigens vastbesloten de militaire oppositie tegen het regime algeheel de kop in te drukken zodat zelfs de aanwezigheid van hun afgevaardigden aan de Genève onderhandelingen irrelevant zal worden. En daarmee zet hij ook de financiers van deze groepen in Saoedi-Arabië en de andere Golflanden in hun hemd.Want die acht hij verantwoordelijk voor het ineenstorten van de olieprijzen en dus ook van de Russische economie en export die voornamelijk op energie steunen. Gealarmeerd door deze ontwikkelingen spreken Saoedi-Arabië en zelfs Turkije nu over het inzetten van grondtroepen. Uit welke landen moeten die komen? Met welke strategie en welk objectief?

Terloops: naar aanleiding van deze gebeurtenissen die zich voor eenieders ogen hebben afgespeeld, heeft de VN-Secretaris-generaal Ban Ki Moon Rusland openlijk beschuldigd van het saboteren van de aangekondigde vredesbesprekingen en dus van de bepalingen van de VN-resolutie. Die scherpe bewoordingen zijn opmerkelijk uit de mond van de VN-topdiplomaat. Die kritiek op Rusland werd in alle Westelijke hoofdsteden unisono herhaald. Tegelijk is men er zich in het Westen overal goed van bewust dat men aan Rusland alle instrumenten heeft aangereikt om de eerste van zijn nauwelijks verholen doelstellingen, namelijk het Assadregime nieuw leven in te blazen, zonder moeite te bereiken. Men kijke dus best in eigen boezem!

In dezelfde optiek valt het nog te bezien of er nog effectieve vredesonderhandelingen in Genève zullen plaatsgrijpen. In bevestigend geval zullen deze alleszins op basis van Syrisch-Russische-Iraanse eisen verlopen. De VS en bondgenoten, evenals de VN zullen, zeer tegen hun zin, niet veel meer kunnen doen dan akte nemen en zij zullen zich tevreden moeten stellen met een tweederangsrol. Hoe men dat naar de media toe zal inpakken, is koffiedik kijken. Maar men kan zich nu al inbeelden dat tijdens het mogelijk hervatten van de preliminaire indirecte vergaderingen Syrië en Rusland de debatten eindeloos kunnen rekken met bezwaren tegen een of andere delegatiegroep die hen niet bevalt. Zo willen beide landen een delegatie van de Syrische Koerden rond de tafel. Dat stuit op een veto van de Turkse president die, sinds het neerschieten van een Russisch gevechtstoestel boven Turks grondgebied, de nieuwste boeman van Poetin geworden is.

Toch is er wellicht een lichtpunt voor het Westen. Het is mogelijk dat, na het neutraliseren van elke leefbare oppositie tegen Assad op het terrein in West Syrië en na zijn prijs – namelijk het voortbestaan van het Assadregime – te hebben binnengehaald, Poetin samen met het Syrische leger luchtaanvallen wil beginnen tegen IS-bolwerken. Dat had hij steeds toegezegd, maar dat doel was totnogtoe van tweede rang en het werd niet uitgevoerd. Daartoe zal een procedure met de VS moeten worden onderhandeld om vergissingen en ongelukken te vermijden. Het is duidelijk dat IS ook een ernstige bedreiging vormt voor Moskou en voor andere landen in de Kaukasus: geradicaliseerde Russen en jongeren uit een aantal Caucasische republieken vechten aan de zijde van IS.

Een indirecte maar belangrijk neveneffect van de oorlog is de toenemende stroom vluchtelingen die in de richting van Turkije, Libanon, Jordanië en verder naar Europa op gang is gekomen. Dat komt Poetin ook goed uit, want daardoor maakt hij hulpprogramma’s van deze landen, bevriend met het Westen, en voor de internationale gemeenschap zeer zwaar en kostelijk. Turkije heeft 2,5 miljoen Syrische vluchtelingen opgenomen en een goed deel ervan heeft zich, het wachten op het einde van de oorlog in hun land beu, in beweging gezet richting Europa. Europa, en vooral Duitsland, betalen daarmee een prijs voor de economische sancties tegen Rusland die zij hebben ingesteld na de annexatie van de Krim en het neerhalen van een lijntoestel van Malaysian Airlines in juli 2014 boven Oekraïne. Van weerwraak gesproken!

Poetin is een meester in het pokerspel. Dat heeft hij opnieuw bewezen. Hij houdt thans verscheidene troefkaarten in zijn hand: hij heeft Assad van de ondergang gered en hij zal er zonder twijfel voor zorgen dat de Syrische president nog voor lange tijd niet van het politieke toneel verdwijnt. In de tekst van de VN-resolutie wordt overigens met geen woord over het toekomstige lot van Assad gesproken. Verder heeft Poetin nu met deze vrij vage opgestelde resolutie een juridische tekst en een alibi in handen om hem in staat te stellen er ongestraft een eigen interpretatie aan te geven en daarbij binnen de “wettelijkheid” te blijven. Op de nog steeds geplande vredesconferentie zal hij zijn eisen stellen, hij heeft de Golfstaten en Turkije schaakmat gezet en hij zal het vuur van een toenemende vluchtelingenstroom blijven aanwakkeren wanneer het hem belieft. Het Westen is duidelijk zwaar op punten geklopt en vanuit de VS moet niet op nieuwe initiatieven worden gerekend tot aan het aantreden van de volgende president in januari 2017.

Intussen is het onzeker of de VN speciale gezant, Staffan de Mistura voldoende punten van overeenkomst tussen de deelnemende partijen zal vinden om de vredesconferentie, nog steeds op de agenda, op 25 februari herop te starten.

De auteur is oud-ambassadeur