De Staatsbon: een piramidespel

Het is de laatste dagen bewezen: er huist heel wat communicatietalent binnen de F.O.D. Financiën en het Federaal Agentschap van de Schuld. Bij de lancering van de nieuwe Staatsbon werd de spanning in trapjes opgebouwd. Eerst werd er aangekondigd dat er zeker een Staatsbon komt maar ook dat de rente pas later bekend gemaakt zou worden. Spannend! De bekendmaking van de bruto-rente van 3,3% gebeurde dan met de nodige toeters en bellen.

Na de eerste inschrijvingsdag (1 miljard zonder de banken!) volgden de records mekaar dagelijks op. Wederom spannend. Minister Van Peteghem wordt in de markt gezet als een financiële Robin Hood die strijdt tegen de inhalige banken, altijd al een makkelijke schietschijf. Welke records gaan we breken? Hoedje af, een extern communicatiebureau had niet meer buzz kunnen creëren rond de Staatsbon.

Intekenen en goedkeuren

Maar wat totaal onderbelicht bleef en blijft, is dat het al dan niet intekenen op de ‘Van Peteghembon’ niet alleen een financiële beslissing is (weegt het rendement op tegen het risico?) maar ook een politiek signaal geeft.

Elke intekenaar brengt als het ware zijn stem uit. Als waren het vervroegde verkiezingen. Hij is het eens met de politiek die al meer dan een halve eeuw gevoerd wordt: de overheid geeft meer uit dan ze int, het tekort wordt gewoon geleend. Elke regering, ongeacht haar partijpolitieke samenstelling, volgde deze lijn. In al die tientallen jaren is er nooit, maar dan ook nooit, schuld afgebouwd met eigen geld. Elke staatsschuld werd ’terugbetaald’ met een nieuwe lening.

Ook met deze Staatsbon op 1 jaar zal dat gebeuren. Stel dat er nu in totaal 10 miljard euro wordt opgehaald, dan rekent de overheid erop dat ze die 10 miljard euro, vermeerderd met 330 miljoen interest, op 1 september 2024 zal terugbetalen met geld dat ze de dag voordien, op 31 augustus 2024, ophaalt. Een betere definitie van een piramidespel kan je niet bedenken. Charles Ponzi zou jaloers zijn.

Truken van de foor

Om deze inconvenient truth te verdoezelen worden alle truken van de foor bovengehaald, zoals het rekenen in schuldgraad ( de verhouding van de overheidsschuld t.o.v. het BNP) en niet in (nominale) schuld. De schuldgraad is op zich een irrelevant gegeven. Zo is de interest waaraan Japan (met een enorme schuldgraad van 223%)  kan lenen bijna tien keer lager dan de interest waaraan Roemenië kan lenen (met een schuldgraad van rond de 50 %).

Er worden ook heel wat economische argumenten naar voren gebracht die moeten aantonen dat de Belgische overheid haar schuld makkelijk zou kunnen terugbetalen. Dat zijn de vier klassiekers: 1) de inflatie holt de reële waarde van de schuld uit, 2) zolang de economische groei hoger is dan de rente is er geen probleem, 3) België heeft een rijke bevolking en 4) schulden om te investeren zijn goede schulden van zodra de opbrengst van de investering hoger is dan de rente.

Al die argumenten snijden ongetwijfeld theoretisch en academisch hout maar één onrustwekkend feit blijft overeind; de overheid heeft de afgelopen halve eeuw nog nooit schulden terugbetaald met eigen geld ondanks het feit dat in die periode hoge inflatie, hoge economische groei en lage rente meermaals voorkwamen en onze bevolking rijk was en is.

Piramide -Ponzi

De intekenaar van de Staatsbon moet dus beseffen dat hij instapt in een piramidespel. Zo’n spel kan nog jaren doorgaan. Maar het kan ook elk moment instorten: wanneer het vertrouwen stopt dat er ooit nieuwe instappers zullen gevonden worden. Het Griekenland van mei 2010. Op zo’n moment ben je als overheid-schuldjunkie overgeleverd aan je dealer, je schuldeisers.

Dit zijn veelal financiële instellingen die met een buitenlandse bril allerlei ‘hervormingen’ gaan opleggen vooraleer er een nieuwe dosis schuld wordt toegekend. Voor België te verwachten ‘hervormingen’ zijn bijvoorbeeld: het afromen van de hoogste ambtenarenpensioenen, het beperken in de tijd van de werklozensteun, het belasten van meerwaarden op aandelen en vastgoed, het geven van onbeperkt inzagerecht aan de fiscus in onze bankrekeningen. Heilige huisjes in dit Koninkrijk, no brainers daarbuiten.

Zo verschuift de politieke macht van een verkozen parlement en een regering naar een ongrijpbare groep van schuldeisers. En in de pikorde der dingen is natuurlijk de vraag waar de kleine investeerder staat als het misloopt.

Koterij

Minister van Financiën Van Peteghem liep zich de afgelopen maanden het vuur uit de sloffen om een fiscale hervorming door te voeren. Eén van de speerpunten van zijn beleidsplan was het aanpakken van onze fiscale koterij. Elke fiscale regel kent wel een uitzonderingetje hier en een douceurtje daar, vaak ingefluisterd door belangengroepen.

Amper een maand nadat zijn poging tot hervorming strandde, komt Minister Van Peteghem met een eigen koterij; 15% i.p.v. 30% roerende voorheffing op ‘zijn’ Staatsbon.

Hiermee slaat hij een mooie internationale slag; om 2,81% netto rente te garanderen met de normale roerende voorheffing van 30% , zou er al 4,01% bruto rente betaald worden. Dat zou fors schrikken zijn voor institutionele investeerders die tot voor kort zelfs gewend waren aan negatieve rentes. Nu kan men die investeerders paaien met het nieuws dat de Belgische overheid vlotjes miljarden ophaalt à 3,3% rente.

Om al deze bedragen in perspectief te plaatsen; 0,5 % extra rente op een totale overheidsschuld van bijna 500 miljard euro betekent 2, 5 miljard euro rentelasten per jaar. Dat is meer dan het jaarlijkse budget voor justitie.

Veel voorwaardelijker wordt het niet

Tot slot, en helemaal ondergesneeuwd, is de belastingvermindering zelf. Het is iedereen ontgaan maar op dit moment is de roerende voorheffing op deze Staatsbon nog steeds 30%. Op de Ministerraad van 20 juli is er enkel een ontwerp van amendement aan een voorontwerp van wet goedgekeurd om de roerende voorheffing te verlagen naar 15%. Een ontwerp aan een voorontwerp; veel voorwaardelijker wordt het niet. Er is met andere woorden nog helemaal niets gestemd in de Kamer.

Indien de regering De Croo dus zou struikelen over het zoveelste akkefietje vooraleer deze wet wordt goedgekeurd, of indien dit fiscale gunstregime de rechterlijke toets van de (Europese) regelgeving niet doorstaat, zal het bovenvermelde communicatietalent van pas komen.