Desperate times, desperate measures. Maar wat na de crisis?

De Belg blijft massaal in zijn kot. Verplaatsingen buiten de eigen gemeente daalden de afgelopen maand met 54 procent,  blijkt uit de eerste metingen van de ‘Data against corona Taskforce’ onder leiding van minister Philippe De Backer. Dit alles met uitzondering van enkele idiote lockdownfeestjes in cafés en koffiebars. De bevolking omarmde massaal de nodige maatregelen. Social distancing werd de norm en onderlinge solidariteit vierde hoogtij. Denk maar aan de mondmaskers die massaal ingezameld werden om onze zorgverleners te beschermen. De mensen blijven binnen en verplaatsingen worden tot een minimum beperkt.

Onwetenschappelijke regelneverij

Helaas zien we ook dat het gezond verstand steeds vaker het onderspit moet delven tegen de onwetenschappelijke regelneverij. Zo werden eerst de tweedeverblijvers geviseerd en uit hun eigendommen verjaagd. Mensen die niet konden bewijzen dat hun verplaatsing essentieel was, werden beboet.

In De Haan ging men zelfs zo ver om met warmtegevoelige drones op heksenjacht te gaan naar mensen die in hun tweede eigendom verbleven. Ook sp.a-voorzitter Conner Rousseau kreeg in het appartement van zijn vader de politie over de vloer ter controle van de coronamaatregelen. Hij verblijft daar tijdens de lockdown ter bescherming van zijn moeder, die kankerpatiënt is. Sommige van deze vrijheidsbeperkende maatregelen lijken niet in verhouding te staan tot het virologisch nut. Voor een verbod op het verblijven in een tweede woonst is er geen gegronde reden, zo stelde onder andere viroloog Marc Van Ranst.

Ook bij de politie was er verwarring en zocht men naar een vaste regel om mensen te kunnen beboeten. Vele politiezones waren vragende partij naar een vaste perimeter rond de woning, zoals in Frankrijk, waar men zich maar één kilometer van het huis mag begeven. Gelukkig werd hier door de veiligheidsraad geen vast getal op geplakt. Dit zou namelijk erg contraproductief kunnen werken, denkend aan grote steden.

Maatregelen met virologisch nut zijn absoluut nodig om het Covid-19-virus in te dijken, al kan je je wel de vraag stellen of de vele politiecontroles ook geen contraproductief effect hebben door het extra menselijk contact op te korte afstand.

Vrijheid zonder privacy?

Hier stopt het echter niet. In navolging van bepaalde autoritaire regimes zoals China zijn er ook hier enkele mensen die de locatiegegevens van onze gsm’s willen ‘tracken’ via apps. Enkele bedrijven zijn deze aan het ontwikkelen en ook de staat heeft interesse. Yuval Noah Harari waarschuwt hier al enkele jaren voor.

‘We should also take into account the long-term consequences of our actions. When choosing between alternatives, we should ask ourselves not only how to overcome the immediate threat, but also what kind of world we will inhabit once the storm passes.’

‘We zouden ook rekening moeten houden met de langetermijngevolgen van onze daden. Wanneer we kiezen tussen alternatieven zouden we onszelf moeten afvragen hoe we niet enkel de onmiddelijke bedreiging overwinnen, maar ook in wat voor wereld we zullen leven wanneer de storm gaat liggen.’

Willen we leven in een post-coronatijdperk waar we minder vrij zijn dan ervoor, waar privacy nog minder vanzelfsprekend is? Kan je überhaupt werkelijk vrij zijn zonder privacy? Apps die je constant volgen, lijken vandaag misschien een goed idee, maar hoelang zal het coronatijdperk duren: 1,5 of 10 jaar? Niemand die het vandaag weet.

Nauwelijks voelbaar

Zulke privacybeperkingen blijven gemakkelijk plakken na de crisis en onder het mom van volksgezondheid, zou het geruisloos en zonder veel tegenkanting worden ingevoerd. Ze zijn veel implicieter en minder direct aanwezig in de mensen hun leven, dan bijvoorbeeld een samenscholingsverbod. Hierbij voel je concreet de inperking, elk uur, elke dag. Dat is niet het geval met een tracking-app. Je voelt het nauwelijks en de overheid kan zo’n app in de toekomst voor vele toepassingen blijven gebruiken.

Massasurveillance zou ineens binnen handbereik liggen. Indien je denkt dat het niet zo ver zal komen, herinner je dan dat je waarschijnlijk vorige maand niet had kunnen denken dat onze grenzen afgezet zouden worden met containers, je je familie niet meer zou mogen zien en het land vol checkpoints zou staan.

Kleine, efficiënte overheid

We zien dat landen met een kleine en efficiënte overheid beter omgaan met de bestrijding van het virus. Ze hebben meer middelen vrijgemaakt voor testen, zodat de beroepsbevolking zo snel mogelijk weer aan de slag kan. Ook financieel zijn kleinere overheden hier geschikter voor. Ondertussen groeit ons begrotingstekort richting de 30 miljard. Centrale banken die massaal geld bijdrukken, zullen onze economie op termijn nog meer schade toebrengen.

Het is dus belangrijk om te focussen op het verkleinen van het overheidsingrijpen na deze crisis, want tijdens crisissen hebben overheden de neiging om ongebreideld uit te breiden, zonder erna weer in te binden. Denk bijvoorbeeld aan de ANPR-camera’s tegen terrorisme, die ineens in staat bleken tot gezichtsherkenning en snelheidscontroles. Vooral in landen zoals Hongarije, waar de noodtoestand nu tot eind 2020 zal duren en de democratie volledig buiten spel staat, zijn de gevaren voor de persoonlijke vrijheid enorm.

Omwille van dit alles willen wij oproepen om het gezond verstand te blijven gebruiken. Afstand houden en maatregelen die virologisch opportuun zijn, zoals massaal testen op antistoffen blijven nodig. Maar wij passen voor massa-surveillance en privacyvernietigende regels. Laat ons besluiten met nog een citaat van Harari:

‘Yes, the storm will pass, humankind will survive, most of us will still be alive. But we will inhabit a different world.’

‘Ja, de storm zal overwaaien, de mensheid zal overleven, de meesten onder ons zullen nog steeds in leven zijn. Maar we zullen in een andere wereld leven.’

Wij pleiten alvast voor een meer liberale wereld, eentje met een kleinere overheid en met respect voor onze grondrechten.