Deze dokter zal uw kameraad zijn

In de biografictie De dokter is uw kameraad niet (Uitgeverij Vrijdag) tekent journalist en auteur Louis Van Dievel het verhaal van Guust Van Mol op. Guust (1953) is de zoon van een strenge onderwijzer in de stille katholieke Kempen. Guust breekt uit die kooi en raakt bevangen door de koortsdroom van het maoïsme. Tot niet de Grote Sprong Voorwaarts maar de Grote Ontnuchtering & Desillusie voor een kater van formaat zorgt.

Guust Van Mol was de schuilnaam van Jan Van Duppen toen hij zich begin jaren 70 aansloot bij Amada – Alle Macht aan de Arbeiders – de vooruitgeschoven troepen van de nakende gewapende proletarische revolutie in Vlaanderen. Vandaag Partij van de Arbeid (PVDA/PTB). Het is een fluitje van een cent om in Guust Van Mol de huisarts en latere politicus voor de sp.a Jan Van Duppen te herkennen. Jan is de oudere broer van Dirk Van Duppen. De geneesheer voor het volk die na een moedig en waardig gevecht tegen kanker voor kort overleed.

De keuze om het levensverhaal van Jan Van Duppen met mondjesmaat te fictionaliseren, begrijp ik niet. Het eindigt ermee dat de lezer om de anderhalve pagina wordt opgehouden door initialen waarvan iedereen die weleens een krant leest, weet waar die voor staan. Ludo M. is Ludo Martens, Kris M. is Kris Merckx, Patrick J. is Patrick Janssens en Steve S. – u hebt het geraden – Steve Stevaert. Zelfs de namen van vrienden, collega-politici, logebroeders, vriendinnen en de grote liefde van Guust/Jan zijn met een vingerknip gedecodeerd. Enig ander bezwaar kan ik na lezing van De dokter is uw kameraad niet niet verzinnen. Doorbraak-pen Siegfried Bracke berichtte er op deze pagina’s eerder over. Mijn bespreking is geen recensie in de journalistieke betekenis van het woord. Noem het de neerslag van een leeservaring. Opgetekend door een lezer die een boek dat hem bij de strot heeft gegrepen met anderen wil delen.

Misdadige ideologie

Tijdens het lezen van De dokter is uw kameraad niet ben ik mezelf meermaals tegen het lijf gelopen. Hoewel drie jaar jonger dan Guust Van Mol/Jan Van Duppen raakte ik nog tijdens de tweede helft van de humaniora in een West-Vlaams internaat (houten chambrettes, halve gordijnen, priester-leraars, plastic wasteiltje enz.) in de houdgreep van een misdadige ideologie: het maoïsme. Als een volleerd grondwerker stapelde ik jaar na jaar de buizen op. Maar ik beklom gezwind de pupiter van de studiesurveillant met het wervende ‘Arbeiders, boeren, studenten!’. Op mijn boekentas kleefden gestencilde stickers van Ulrike Meinhof en Andreas Baader, aanvoerders van het door waanideeën gedopeerde geweldsyndicaat Rote Armee Fraktion (RAF). ’t Zal wel overwaaien, zullen mijn leraren hebben gedacht. Mijn ouders misschien ook.

Maar na de humaniora moest en zou ik in ’t fabriek gaan werken. Schouder aan schouder met de verworpenen der aarde. Behalve dat ik in één klap de rijkste van mijn vrienden was geworden die wel voor de universiteit hadden gekozen – 16.000 frank (400 euro) per maand — viel het me dik tegen dat niet één van mijn door het grootkapitaal uitgebuite strijdmakkers in mijn Theorie & Praktijk van de Revolutie was geïnteresseerd. Ik heb het er dan ook geen tweede keer over gehad. Een deel van mijn loon – cash in een enveloppe – kwam in ruil voor kost en inwoon mijn moeder toe. Met de rest in de achterzak van mijn jeans ging ik achter de mooiste meisjes aan. Vaarwel revolutie!

Sektaire dwingelandij

Guust Van Mol/Jan Van Duppen hield voor zichzelf lange tijd vol dat hij de juiste keuze had gemaakt. En drong diep door in het betonnen hart van Amada. Terwijl ik het na een paar celvergaderingen (!) finaal voor bekeken hield. Daar ben ik na lezing van De dokter is uw kameraad niet blijer om dan ooit.

Guust Van Mol bleek algauw geen militant van een maoïstische partij maar van een sekte. Aangevoerd door een dictatoriale en van de duivel bezeten demagoog, de Leuvense studentenleider Ludo Martens. Colporterend met het partijblad Solidair kreeg Guust Van Mol meteen in de gaten dat de lonen in de scheikunde, de mijnen en de autoassemblage veel hoger waren dan veel salarissen in het onderwijs of de ambtenarij. De verworpenen der aarde begrepen geen letter van het hun in de handen gestopte maoïstische evangelie. Voor menselijke warmte en echte kameraadschap was in de schoot van Amada plaats noch ruimte. De partij ging voor, voor alles, voor alles en iedereen. Zelfs liefde en intimiteit moesten wijken voor de ordewoorden van het politbureau. Met dansles wordt in het Amadees gevechtstraining bedoeld. Militanten met militaire dienstplicht wordt opgedragen voor de para’s te kiezen. Kan van pas komen wanneer de gewapende strijd eindelijk in een nooit meer te doven vreugdevuur losbarst!

Het gekke is dat het Guust Van Mol zoveel moeite kost om die rare, gevaarlijke club de rug toe te keren. De partij is een surrogaatgezin geworden, een familiebubbel gelijkgezinden waar je zonder kleerscheuren, de hoon, de achterklap en het natrappen van velen niet meer uitraakt. Het geknakte riet van Guust Van Mol is gebroken wanneer hij het arbeidersparadijs Albanië heeft bezocht. Maar zijn maatschappelijk engagement, bevlogen idealisme en daadkracht zijn intact gebleven.

Helaas, als mandataris voor de sp.a kan hij niet anders dan vaststellen dat hij een tweede keer in een gevaarlijke krabbenmand is terechtgekomen. Guust Van Mol/Jan Van Duppen borstelt een ongenadig portret van de Hasseltse god Steve Stevaert. Wanneer het moet, gaat deze over lijken. Ook Patrick Janssens deelt in de brokken. De ex-reclameman is vooral gefocust op de maandelijkse factuur van zijn eigen bedrijf aan de partij. De pagina’s die Guust Van Mol/Jan Van Duppen aan zijn doortocht bij de sp.a wijdt, zijn minstens zo ontluisterend als zijn ervaringen, twijfels en ontgoochelingen in de schoot van Amada/PVDA.

Het multiculturele drama

Weer gooit de onvermoeibare Guust Van Mol/Jan Van Duppen het roer om. Hij zet zijn schouders onder een huisartsenpraktijk in een van de lastigste achterstandswijken van Rotterdam. Opnieuw worden zijn gedreven idealen geconfronteerd met de harde werkelijkheid. De maakbaarheid van de mens blijkt een illusie. Het multiculturele sprookje een nare droom. Natuurlijk is sociale zekerheid nodig. Maar niet om er onterecht van te profiteren. Waargebeurde verhalen omtrent genetische verminking, schudden de dokter wakker.

Jan Van Duppen dikt zijn boekenbezit aan met auteurs en wetenschappers die in linkse kringen als rechtse, conservatieve zakken worden weggezet: Theodore Dalrymple, Roger Scruton, Paul Scheffer – die het begrip multicultureel drama heeft gemunt — Tom Holland, Paul Collier en Yuval Noah Harari. Ik beperk deze onvolledige opsomming tot de auteurs die ook in mijn bibliotheek een vaste plek hebben verworven. Jan Van Duppen is zeven maal om de aarde gegaan. Hij getuigt van zijn brede, verruimende, nooit vooringenomen intellectuele horizon. Zijn op confronterende ervaringen gebouwde, doorleefde kennis van de maatschappelijke werkelijkheid. Hij vertelt van vergissen en herbeginnen. Weinigen brengen die moed op. Politici en andere gezagsdragers hoogst zelden. Jan Van Duppen wel.

Oostfront of Syrië?

Ik had De dokter is uw kameraad niet in één ruk uit. Maar mijn ‘trip down memory lane’ was niet voorbij. Het eerlijke bekentenisrelaas, het soms pijnlijke en confronterende zelfonderzoek van Jan Van Duppen omtrent de nog altijd geïdealiseerde woelige jaren na Mei 68 bleef in mijn hoofd rondzingen. Een reeds langer zeurende vraag stak opnieuw en ongevraagd de kop op.

Wat zou er zijn gebeurd indien ik diezelfde romantische, bevlogen, rebelse tiener was geweest anno 1932? Zou ik net zo kritiekloos ontvankelijk zijn geweest voor de lokroep van Joris Van Severen, kapelaan Verschaeve en Wies Moens als ik anno 1972 was voor de totalitaire dwaasheid van Lenin, Stalin en Mao? Wat zou er zijn gebeurd indien ik anno 2015 in Borgerhout of Molenbeek was opgegroeid? Gevangen in de getraliede sluier van een sociaal en intellectueel vergrendelde biotoop waarin de Koran allesbepalend is? Had ik gewapend en gebrainwashed gehoor gegeven aan de salafistische prediker uit de garageboxmoskee om de hoek? Was ik offervaardig en vol gedrogeerde moed richting Syrië vertrokken?

Ongemakkelijke vragen die meer bevoorrechte kinderen van de naoorlogse welvaartsexplosie zich na lezing van De dokter is uw kameraad niet zullen stellen. Een eerlijk en moedig getuigenis. Herkenbaar voor velen die deze scharnierjaren in het naoorlogse Vlaanderen op de eerste rij hebben meegemaakt of – met dank aan Richard Minne – de trommel in veel stoeten droegen. Een boek dat zich uitstekend leent om bovenaan de verplichte leeslijst van de humaniora te prijken en voorwerp van debat en discussie in de klas en in de aula te zijn. Verplichte leeslijst? Ook die vruchtbare en vormende intellectueel-literaire oefening voor elke scholier en student werd tijdens Opeenvolgende Grote Onderwijsrevoluties weggegooid. Ondertussen boert begrijpend lezen in Vlaanderen elk jaar sneller achteruit. Hoe dom kan een zelfbenoemde, intellectuele en progressieve voorhoede zijn. Lees deze ‘tranche de vie’, deze ‘Bildung’, dit inspirerende en confronterende testament van een bevlogen vent. Deze dokter zal uw kameraad zijn.

De dokter is uw kameraad niet is verkrijgbaar in de Doorbraak online boekhandel — deze week in promotie.