Digitale achterstand bij justitie blijkt maar een ‘bijkomend’ probleem

Het digitaliseringsprobleem binnen justitie kwam bij Doorbraak al uitgebreid aan bod. Naar de dieperliggende oorzaken van de digitale achterstand bleef het grotendeels gissen, wat vooral te wijten was aan het gebrek aan communicatie naar de buitenwereld toe. Tot nu, want een aandachtige en toegewijde lezer lichtte uit bezorgdheid voor de toekomst een tipje van de sluier op.

Onze klokkenluider heeft ervaring in de ICT-wereld, zowel in de private als de publieke sector, en werkte een tijd bij het parket in Brussel. Hij kon op die manier het een en ander onderzoeken, maar wenste verder anoniem te blijven. We noemen hem Peter;

Aanwervingsprocedure

Al jarenlang wordt er in de pers commentaar gegeven op de stapels dossiers die in een rechtbank rondslingeren. Sukkelt justitie enkel met een digitaliseringsprobleem, of zijn er nog andere hinderpalen merkbaar?

Peter: ‘Het uitblijven van een grondige digitalisering — terwijl de private sector op dat gebied met rasse schreden vooruitschiet — is maar een deel van een veel groter probleem, slechts een symptoom van een groter niet-functionerend systeem: justitie zelf. En dat uit zich op verschillende vlakken, ook in de aanwervingsprocedure bijvoorbeeld. Ja, er wordt gesolliciteerd bij justitie, maar die procedure loopt niet altijd even grondig of formeel. Een interview ’s morgens, zonder enige test, gevolgd door een telefoontje in de namiddag, en ik kon beginnen bij het Openbaar Ministerie.’

‘Aangekomen op mijn nieuwe werkplek bleek ik te moeten rapporteren aan een teamleader, een jongedame zonder enige ervaring, maar met een graad, die op haar beurt moest rapporteren aan een andere ambtenaar, die op zijn beurt moest rapporteren aan nog iemand anders. Ik had al snel door dat het besluitvormingsproces moeizaam zou verlopen. Erger nog, de beslissingen op ICT-gebied werden genomen door een magistraat, die geen vaste rol vervulde in het vakgebied van ICT.’

Verkenningsronde

Je vertelde eerder al dat je de situatie zelf kon onderzoeken. Hoe pakte je dat concreet aan?

‘Ik onderzocht inderdaad de reële toestand rond informatica en digitalisering bij het Openbaar Ministerie, de lokale parketten en justitie in het algemeen. Daarvoor nam ik contact op met talloze diensten, om te polsen naar hun situatie en eventuele wensen en noden. Na verschillende interviews, observaties en meldingen was de eindconclusie hard: vooral frustratie heerste in het justitionele landschap. Die frustraties zijn volgens mij vooral te wijten aan het gebrek aan een brede visie.’

Nu goed, de problemen zijn er, maar kunnen die dan niet intern worden gemeld?

‘Nee, ik probeerde zijn vaststellingen te melden bij de bevoegde autoriteiten, maar stuitte op een harde muur. Erger nog, in plaats van mijn voorstellen in overweging te nemen, kreeg ik van de magistraat bij het Openbaar Ministerie te horen dat hij het project waar ik mee bezig was achterhaald vond. Bovendien had jaren eerder een andere oud-medewerker van justitie al soortgelijke voorstellen geformuleerd, waar uiteindelijk niets van in huis kwam.’

Onderliggende oorzaken

Heb je een idee wat de oorzaken van de achterstand zijn?

‘In de praktijk situeren de onderliggende oorzaken voor een gebrek aan een digitale justitie zich op verschillende gebieden. Er is bijvoorbeeld een gebrekkige samenwerking tussen de ICT-dienst van het parket en die van justitie zelf. Ook het leiderschap van een magistraat die weinig tot geen kennis heeft op het digitale gebied vormt een grote hindernis, en werkt blijvende achterstand in de hand. Zo is er dus niemand die de volledige digitale situatie kan monitoren, waardoor goed beleid uitblijft.’

‘Verder is de digitalisering en de informatica bij justitie maar ondergeschikt aan de rest van het systeem. Het wordt aanzien als een bijkomstig onderdeel, waardoor het op de lange baan wordt geschoven en slechts af en toe bijgestuurd. Ten slotte heerst er een sfeer van job protection. Dat is de angst bij sommige mensen om hun job te verliezen, mocht er vooruitgang worden geboekt. Het is problematisch dat goede vooruitgangsinitiatieven zo worden geblokkeerd.’

In onze Horizon 2024-reeks proberen we met het oog op de volgende verkiezingen niet enkel prangende problemen aan te kaarten, maar ook oplossingen te bieden. Zijn die er?

‘Ja, er moet een bewustwordingsproces binnen justitie op gang worden gebracht. Je kan er nog miljoenen tegenaan gooien, als er geen reorganisatie komt, dient het nergens toe. Maar niemand uit de privésector zal zijn job opgeven om bij de federale overheid te verzinken in het moeras van de logge administratie. Het is eigenlijk een vicieuze cirkel. Een minister kan het probleem niet oplossen in de luttele jaren die hem ter beschikking staan. Een oplossing vergt een continue inspanning en onder externe begeleiding. Maar die oplossing laat voorlopig op zich wachten.’