Een goed minister houdt zijn mond of stapt op?

‘Een minister geeft geen kritiek op regeringsbeslissingen of stapt op’, luidt het in de deontologische code van Vivaldi. Niemand mag nog gaan klikken bij de buurman of de pers, met uitsluiting als straf als dat wel gebeurt. De regering probeert zo koste wat het kost haar laatste twaalf maanden te doorstaan.

Wie ooit van het internaatsleven heeft mogen genieten, leerde snel een gouden regel: je verklikt anderen niet, welk onrecht je ook overkwam. Je leefde tussen een groep mensen, vijf dagen per week, 24 op 24 uur. Klikkers konden geen kant op. Het kortstondige voordeel van het klikken woog niet op tegen het nadeel dat je daarna te beurt viel in de groep.

Verandering

Dat kan erg old school klinken, maar ik geloof niet dat er vandaag veel veranderd is. Niet op zoek gaan naar een buitenstaander om je problemen op te lossen, had zo zijn voordelen. Je smeedde coalities met anderen, je plande je wraak zorgvuldig en zocht wegen om je plaats in de groep te versterken.

Sterker nog, er ontwikkelde zich een ethisch groepsgevoel op basis van het simpele feit dat de meeste mensen wel degelijk deugen. Tegen de laatste jaren van de humaniora was er een ‘lichting’ ontstaan die tot decennia later graag opnieuw samenkomt op het oude slagveld. En ook decennia later hield niemand van de klikker. Tenzij zijn daad van verraad die groep van groter onheil had bespaard. Je hield je mond dus, tenzij er geen andere optie was.

Vivaldi

Vivaldi heeft een gelijkaardige regel neergeschreven in een deontologische code: ‘Een minister geeft geen kritiek op regeringsbeslissingen of stapt op.’ Als die met terugwerkende kracht zou worden toegepast, zat er vandaag geen hond meer in die regering, inclusief de premier.

Maar zoals dat gaat in regeringen, kijkt men graag vooruit. Vanaf nu wordt voor de laatste twaalf maanden ‘een groep’ gesmeed en gaat niemand nog klikken bij de pers of de buurman op straffe van uitsluiting. Het is de omgekeerde logica dan die van het internaatsleven, waar door vallen en opstaan een succesvol groepsverhaal wordt geschreven.

Groepsverhaal

Bij Vivaldi wil men de indruk geven van een succesvol groepsverhaal, terwijl iedereen weet dat het een interne puinhoop is waar alle ministers mekaar naar het leven staan. Het is één grote leugen, verpakt in stilzwijgen. De regel is trouwens een doodgeboren kind. Als het écht gemeend was, zou de regel anders moeten zijn: ‘Een partij stapt op of houdt zijn mond.’

Partijvoorzitters zijn immers gedoemd om meer dan ooit standpunten in te nemen tegen hun eigen regering en de mensen die ze daar zelf in hebben neergepoot. Het maakt de toch al ernstige politieke schizofrenie in België nog een stuk groter. Het is een maatregel die vertrekt van angst voor de collega’s, voor de eigen beslissingen, voor de eigen verantwoordelijkheid én vooral voor de kiezer.

Zwakte

Alexander De Croo (Open Vld) kon geen zwakker beeld van zijn ploeg ophangen, dan door deze deontologische code op te leggen. Het is een publieke bekentenis: ‘We kunnen het niet, maar we gaan dat voor onszelf houden.’ Daarbij gaan ze ervan uit dat de kiezer alles goed vindt, als er maar geen ruzie is. Dat is een onderschatting van de kiezer en een gigantische overschatting van het belang van de eigen navel.

‘Een minister houdt zijn mond of stapt op’, is overigens een uitspraak die voor het eerste werd geuit door een minister die net het omgekeerde bedoelde van wat De Croo er mee wil bereiken. Het ging om een Franse excellentie (Jean-Paul Chevènement voor wie het wil opzoeken) die voor zichzelf twee opties zag: zich blijven vastklampen aan zijn ambt of zijn ‘gueule’ opentrekken omdat een regeringsbeslissing voor hem onverteerbaar was. Hij koos het laatste, spuwde zijn gal en stapte op. Hij was de jongen uit het internaat die de ongeschreven regel opblies, omdat de groep naar zijn mening niet meer functioneerde en foute keuzes maakte.

Stel je nu eens voor dat elke minister en iedere partij die interpretatie van de quote in alle oprechtheid zou toepassen? Juist, er zat geen hond meer in de regering.