Een stap in de richting van LEF?

De voorbije weken werd er veel tegenwerk geboden aan het eventueel morrelen aan de uren levensbeschouwing. Zou er een uur verdwijnen ten voordele van een uur Nederlands of ten voordele van een uur LEF (levensbeschouwing, ethiek en filosofie)? Intussen zijn de plannen van de Vlaamse regering met betrekking tot de uren levensbeschouwing bekend. In de derde graad van het gemeenschapsonderwijs mag één van de twee uren ingevuld worden door interlevensbeschouwelijke dialoog. Een stap richting LEF, of de doodsteek?

Dialoog in LEF, of LBV?

Op twitter maakte Patrick Loobuyck op 26/9 een opmerking naar aanleiding van een artikel op Doorbraak. In dat artikel riepen enkele studentenverenigingen op om van de levensbeschouwelijke vakken (LBV) af te blijven. Loobuyck vond dat daarin vooral argumenten voor LEF gegeven werden en schreef: ‘Geen enkele verwijzing naar het belang van getuigend binnenperspectief. Geen enkel argument waarom het goed is leerlingen in officieel onderwijs per levensbeschouwing afzonderlijk te zetten, etc.’

Patrick Loobuyck / Twitter

Ik moet hem daarin eigenlijk wel gelijk geven. Veel van de aangehaalde argumenten in de diverse artikels passen inderdaad bij een pleidooi voor LEF. Maar eveneens bij een pleidooi voor de bestaande levensbeschouwelijke vakken. Willen we meer dialoog? Daar kan zowel in LEF en in LBV aan gewerkt worden. Is er meer inzicht nodig in de achtergrond van onze (joods-christelijke) waarden? Dat kan zowel in LEF als in LBV. Willen we meer kennis van de andere levensbeschouwingen? Zowel bij LEF en bij LBV kan die kennis gegeven worden.

Hoewel ik, als voormalig leerkracht PEGO (protestants-evangelisch godsdienstonderwijs) in het secundair onderwijs, wel van mening ben dat wie een bepaalde levensbeschouwing heeft, daar ook het meest doorleefd over kan spreken. Daarenboven wordt door niet-christenen over het christendom nogal eens de grootste onzin verkondigd. Dat is niet zo vreemd, want in mijn denken en spreken over de islam of het humanisme zal ik ook niet altijd juist of genuanceerd genoeg zijn.

Interlevensbeschouwelijke competenties

Terug naar de gedachte dat zowel in LEF als in LBV gewerkt kan worden aan dialoog,  kennis van de diverse levensbeschouwingen en de achtergrond van onze waarden. De keuze die de nieuwe Vlaamse regering gemaakt heeft, ligt in die lijn. Interlevensbeschouwelijke competenties via eindtermen opleggen, is een vrij simpele oplossing, een eenvoudig compromis. Een uur levensbeschouwelijke dialoog kan, zonder het systeem van de levensbeschouwingen op zijn kop te zetten, tegemoet komen aan de verzuchting van sommigen. Je zou het kunnen zien als een stap in de richting van LEF, hoewel het, zo neem ik aan, voor de voorvechters ervan niet ver genoeg gaat.

Het zou ook de doodsteek kunnen zijn voor LEF. Stel dat de leerkrachten LBV in de komende vijf jaar aantonen dat zij op een mooie en gezonde manier werken aan dialoog, aan kennis van elkaars levensbeschouwelijke overtuiging, aan het erkennen van de achtergrond van onze waarden. Zou de roep om LEF dan niet voor een aanzienlijk deel in de kiem gesmoord worden?

Is het voorstel van de Vlaamse overheid een stap richting LEF is of de doodsteek voor LEF? De toekomst zal het uitwijzen, maar intussen kunnen die interlevensbeschouwelijke competenties (al dan niet via een uur interlevensbeschouwelijke dialoog) uitgebouwd worden tot een bron van onderling respect, vriendelijkheid, openheid en vertrouwen. Er ligt wat dat betreft een grote verantwoordelijkheid en tegelijkertijd een mooie kans bij de leerkrachten LBV.

Kritisch nadenken over eigen geloof

Ik eindig met de openstaande vraag van Patrick Loobuyck: waarom is het goed dat leerlingen per levensbeschouwing afzonderlijk zitten? Ik heb, in de elf jaar dat ik leerkracht PEGO was, steeds geprobeerd om mijn leerlingen op te voeden tot kritische denkers ten opzichte van hun eigen overtuiging. Over het christendom wordt nogal eens onzin verkondigd, schreef ik eerder, en jammer genoeg zijn het niet enkel niet-christenen die zich daaraan bezondigen. Mijn belangrijkste taak als leerkracht was om mijn leerlingen kritisch te leren nadenken over wat ze geloofden. Niet om hun geloof af te breken, maar om hen bewust te maken van datgene dat ze klakkeloos aannamen, maar theologisch gezien langs alle kanten rammelde.

Ik geloof dat iemand die geen, om even vanuit mijn geloof te spreken, christen is zoiets niet kan. Je moet iemand kritisch maken ten opzichte van zijn geloof zonder zijn geloof af te nemen. Dat is balanceren op de slappe koord. Je moet voortdurend zoeken naar nuance en fijngevoelig zijn als het gaat over diverse denkrichtingen van een levensbeschouwing. Om die reden is het goed om leerlingen volgens levensbeschouwing apart te zetten. Het biedt mijns inziens meer kansen om genuanceerde, weldenkende gelovigen te vormen wiens levensbeschouwelijke identiteit hand in hand gaat met goed burgerschap.