Een steunbetuiging aan de familie Onkelinx

Recent onderzoek in de archieven van Hasselt toont aan dat Maurice Onkelinx, de grootvader van de PS-politica Laurette Onkelinx, tussen 1943 en ’44 schepen en een jaar en vier maanden dienstdoend burgemeester is geweest in Jeuk, en na de oorlog opgepakt werd wegens beschuldiging van samenwerking met de Duitsers. Hoe reageert Laurette Onkelinx hierop, en wat kunnen wij van haar reactie leren? Alvast meer dan sommigen bereid zijn toe te geven. 

Na de bevrijding werd Maurice Onkelinx opgepakt en gearresteerd. In november 1944 komt hij in de gevangenis van Hasselt terecht wegens betrekkingen met de vijand, vandaar gaat hij naar het interneringskamp in Zwartberg. In 1945 wordt hij gesanctioneerd door de bestendige deputatie, hij verliest zijn politieke en burgerrechten wegens verondersteld lidmaatschap van het VNV maar in 1950 wordt hij door de rechtbank in ere hersteld. Was hij collaborateur? Enkele dorpelingen hebben – off-camera – getuigd dat hij inderdaad bevriend was met de Duitsers, maar behalve zijn dienstdoend burgemeesterschap, dat inderdaad enige samenwerking met de Duitsers inhield is daar voorlopig weinig bewijs van. Hoe reageert de familie Onkelinx hierop? De zoon van Maurice (de vader van Laurette) ontkent voorlopig dat zijn vader op een of andere manier gecollaboreerd heeft. Dat zijn vader in de gevangenis heeft gezeten en een tijdje zijn politieke en burgerrechten is kwijtgeraakt heeft hij nooit geweten. Laurette Onkelinx maakt in haar schriftelijke reactie – ongetwijfeld tot spijt van sommigen – niet de fout van de ontkenning. Ze herhaalt net haar eerdere veroordelingen van de collaboratie, ‘dat mag nooit goedgepraat worden’ en stelt heel duidelijk: of haar grootvader nu al dan niet actief de nazi’s heeft gesteund maakt geen enkel verschil voor haar overtuiging. Collaboratie is en blijft fout, en dient veroordeeld te worden. 

Het is voor sommigen misschien moeilijk om toe te geven, maar de reactie van Laurette is geheel correct. Enig leedvermaak in deze is ook volkomen misplaatst, zeker vanuit vlaamsgezinde hoek. Meer nog, had de Vlaamse beweging na de oorlog de intelligentie van Laurette Onkelinx gehad om van het begin af aan elke associatie met nazisme en racisme af te wijzen, had Vlaanderen reeds onafhankelijk kunnen zijn. De weigering om elke associatie met het nazisme af te wijzen en het goedpraten van elke vorm van collaboratie heeft – los van de morele schande – immers elk flamingantisme generatielang een vieze smaak gegeven. Door elke collaborateur af te schilderen als een vlaamsgezinde huisvader die alleen maar zijn kinderen wilde voeden maakte men niet langer het noodzakelijke onderscheid tussen vlaamsgezinde nazi’s en die vlaamsgezinden die in het geheel niets met het nazisme te maken wilden hebben. Of het al dan niet een slim opgezette val van belgicistische geesten was – die de repressie gebruikten om elke flamingant op te pakken -, dan wel het opportunisme van die enkele nazistische flaminganten die na de oorlog niet van plan waren schuld te bekennen, maakt uiteindelijk weinig uit. Wat telt is dat het de basis heeft gelegd voor een mechanisme dat verschillende generaties lang de Vlaamse aspiraties zou afblokken. En het had vermeden kunnen worden. 

Het recente boek van Aline Sax, ‘Voor Vlaanderen, Volk en Führer’ toont echter definitief aan dat een deel van de collaborateurs wel degelijk samenwerkte met de Duitsers om ideologische redenen. Door deze pijnlijke maar eerlijke nuance te maken wordt het immers eindelijk terug mogelijk om ideologische en niet-ideologische collaborateurs van elkaar te onderscheiden: enerzijds de dienstdoende burgemeesters zonder enige sympathie voor het nazisme en anderzijds zij die actief meewerkten aan het uitmoorden van Belgische Joden en homoseksuelen. Er is immers een verschil tussen zij die enkel uitvoerende beslissingen hebben genomen – en daarmee weliswaar de bezetter hebben gesteund, wat inderdaad een misdaad is – en zij die als lid van de Vlaamse Wacht de treinen bewaakten die de Joden vanuit de Dossinkazerne in Mechelen naar KZ Auschwitz deporteerden, of die als lid van de ‘Sturmbrigade Wallonien’ vrijwillig met de Nazi’s meevochten. Beide houdingen zijn fout, maar geen enkele moraal zal het verhogen van de lonen van leraars in oorlogstijd op dezelfde hoogte stellen als het actief helpen uitroeien van een volk uit nazistische, racistische, homofobe en antisemitische motieven. 

Vandaag willen weinigen in de Vlaamse beweging nog de ideologische collaboratie goedpraten, wél willen velen dat er begrip komt voor de vele slachtoffers van de repressie die nooit enige nazi-sympathieën vertoonden, maar daar wel op afgerekend werden. Een noodzakelijke en legitieme afrekening werd niet zelden misbruikt om persoonlijke en andere vetes uit te vechten. Het is niet onmogelijk dat Maurice Onkelinx hiervan slachtoffer werd. Wordt het niet tijd om die mensen in ere te herstellen? Voorvechters van de strijd tegen racisme en nazisme kunnen er immers alleen maar van gediend zijn wanneer de legitieme en noodzakelijke strijd tegen nazisme, racisme, homofobie en antisemitisme niet misbruikt wordt om persoonlijke vetes en politieke discussies uit te vechten. Als blijkt dat grootvader Onkelinx inderdaad onterecht beschuldigd werd – en dat kunnen we alleen maar hopen – zal zijn kleindochter zoiets ongetwijfeld toejuichen. 

Het is in ieder geval deze genuanceerdheid die we nu aan de dag moeten leggen, eerder dan misplaatst leedvermaak. Een genuanceerdheid die het belgicistische kamp nooit getoond heeft toen het over vlaamsgezinden ging. Laten we voor de verandering eens het goede voorbeeld geven in plaats van hun slechtste eigenschappen over te nemen. Daar wil ik alvast een begin mee maken door de familie Onkelinx – die ongetwijfeld een moeilijke periode doorgaat – bij deze sterkte te wensen.

Terzake maakte een reportage over de collaboratie van grootvader Onkelinx en bond in Vlaanderen de kat de bel aan. 

Foto (c) Reporters