Een Vlaamse grondwet: een noodzaak?

Ik heb geworsteld met deze column. Wat kan je voor zinvols schrijven zo kort na de gruwelijke aanslagen van enkele weken geleden? Het zijn woelige tijden. En dan past politiek leiderschap en bescheidenheid, met een sereen en verbindend discours. En uiteraard moet er na een tijd van rouw en verwerking ruimte zijn om het politieke debat over verantwoordelijkheden te voeren. Jammer genoeg zijn er op dat vlak weinig fraaie momenten geweest. Sommige politici hebben een historische kans gemist om boven zichzelf uit te stijgen, om schouder aan schouder – zonder te zwartepieten – de analyse te maken van wat fout is gelopen en vervolgens de nodige actie te ondernemen. We hebben als politieke klasse de afgelopen weken een slechte beurt gemaakt en dat maakt mij bezorgd. Vooral omdat de politiek het probleem niet alleen kan aanpakken. Met zijn allen zullen we moeten samenwerken om opnieuw veiligheid, vrijheid en vertrouwen op te bouwen.

Waar wilde ik dan oorspronkelijk over schrijven? Over de noodzaak aan een Vlaamse grondwet. Het was Geert Bourgeois die de discussie terug opende. Zijn voorstel viel op een koude steen. Onterecht. De zesde staatshervorming legde al budgettair het zwaartepunt bij de regio’s. Dat maakt dat de Vlaamse regering werkt met een budget van bijna 40 miljard euro. En met tal van uitgebreide, overgekomen bevoegdheden. Onderwijs was al eerder een volle bevoegdheid, maar vandaag zijn ook arbeidsmarktbeleid, ziekenhuizen en grote stukken van het woonbeleid Vlaams. Dan wil ik gerust praten over grondrechten zoals het waarborgen van het recht op betaalbaar wonen, het recht op een gelijke toegang tot de huurmarkt of non-discriminatie op de arbeidsmarkt. Of het recht op zorg, op gezonde lucht.

Het vastleggen en vooral garanderen van dergelijke rechten in een Vlaamse grondwet of handvest, zegt ook iets over hoe we in Vlaanderen de samenleving bekijken. Dat was ook het geval met de Belgische grondwet die in 1831 tot de meest liberale van Europa behoorde. Scheiding van kerk & staat, vrijheid van vereniging en godsdienstvrijheid waren de hoofdlijnen en toendertijd waren het primeurs. Tientallen landen inspireerden zich op de Belgische grondwet.

Het is opmerkelijk dat deze thema’s nog steeds actueel zijn. Nadenken en praten over wat de basiswaarden van onze samenleving zijn, welke rechten, vrijheden en plichten letterlijk fundamenteel zijn is en blijft een noodzakelijke oefening. Vandaag evenveel als 185 jaar geleden.

Wat wel fundamenteel veranderd is, is het forum waarop die discussies gevoerd moet worden. In de 19^de eeuw gebeurde dat in berookte salons. Vandaag hebben we dankzij de technologie en een pak mondige burgers de kans om deze debatten veel breder te voeren. Participatie is geen loos woord meer. Ik hoop dat de minister-president het noodzakelijke en voortdurende debat over de grondrechten blijft voeren, en dit ook in interactie met zo veel mogelijk mensen doet. Want ook dit debat kan een bijdrage zijn aan een betere en meer verbonden samenleving waarin de vrijheden en veiligheid van iedereen gegarandeerd zijn.