Vive le roi?

Ik vind het een Pavlov-reactie: waarom moeten sommigen op 11 juli, de Vlaamse feestdag, steevast over België beginnen? Een van de redenen lijkt mij alvast dat ze zelf niet al te veel te vertellen hebben als het gaat over een modern Vlaanderen. Of nog steeds wat in een kramp trekken als het over Vlaanderen gaat. Sinds 2014 blikken we terug op 100 jaar Groote Oorlog, maar 70 jaar na de collaboratie – zonder twijfel de meest zwarte pagina uit de geschiedenis van de Vlaamse beweging – is het voor sommigen blijkbaar zo moeilijk om uitspraken te doen over de uitdagingen waar Vlamingen vandaag voor staan, zonder dat ze met een schuin oog naar het verleden kijken. Die blik verhindert hen complexloos te gaan voor een sterk gewest binnen een uitgepuurd samenwerkingsfederalisme.

Laat ik het daarom op 21 juli over België hebben. Over een België 7.0. Enkele dagen geleden liet de koning weten welke 8 inwoners vanaf vandaag de titel van baron mogen dragen. Anno 2016. Is dat nog van deze tijd? Echt? Ik vind het stuitend dat het Paleis meent het voorrecht te kunnen uitoefenen om – op basis van zeer mistige criteria – academici, ondernemers of mensen uit het zakenleven te ‘ridderen’. Dit terwijl zoveel vrijwilligers in dit land de samenleving van onderuit opbouwen. Belangeloos. En daarvoor geen erkenning krijgen of zelfs verwachten. Nogmaals, het koningshuis is niet meer van deze tijd en dus rijp voor een stevige hervorming.

Toen ik in 1991 vanuit mijn school werd afgevaardigd naar het Paleis in het kader van de viering van 40 jaar koningschap, kreeg de delegatie scholieren op weg naar Laken vooral de omgangsregels ingeprent. Hoe spreek je de koning en de koningin aan? Stel zelf geen vraag, enkel antwoorden op vragen van de gekroonde hoofden. En vooral: ‘de eerste die begint over de abortuskwestie, heeft een probleem’. Ik zie de paniek nog op de gezichten van de koninklijke adviseurs op het moment dat er toch één iemand terecht peilde naar wat de macht van de koning nog voorstelde als het mogelijk is om hem 3 dagen van de troon te halen om een wet echt wet te laten worden. Dat stukken van de archieven van Boudewijn nog steeds ontoegankelijk zijn – hoe zat het met de contacten met Franco na het huwelijk met Fabiola? Welke rol speelde de koning in de allesbehalve vlekkeloos verlopen onafhankelijkheid van Congo? – is toch hemeltergend? Parlementaire vragen over de toegang tot deze archieven krijgen steevast een nietszeggend antwoord: ‘We zijn er nog mee bezig’. Ofwel is de archiefdienst op het Paleis onderbemand, ofwel moet het archief van Boudewijn zowat het omvangrijkste zijn dat er is.

Toen enkele jaren geleden Jean-Luc Dehaene mislukte bij de zesde staatshervorming, trokken we vervroegd naar verkiezingen. Tijdens zijn ronde bij de partijvoorzitters, vonden we bij Groen dat ook de artikels in de grondwet die de macht en de functie van de koning omschreven voor herziening vatbaar mochten worden verklaard. Afscheidnemend eerste minister Leterme liet Groen-voorzitter Wouter Van Besien weten dat het paleis niet kon lachen met zijn vraag. Dat een moderne democratie in het begin van de eenentwintigste eeuw het niet verdraagt dat je door geboorte op een bepaalde plaats terecht komt, lijkt zeer moeilijk door te dringen in Laken. Van Besien liet zich niet intimideren en hield vast aan de vraag.

Overigens mag wat mij betreft in aanloop naar de volgende verkiezingen de grondwet opnieuw voor herziening vatbaar verklaard worden. Een huis is nooit af. Alles kan beter. En daar heb ik geen taboes over. Kiezers moeten zich daarover kunnen uitspreken. Al te vaak wordt het dossier staatshervorming te symbolisch bekeken. En nochtans erkent iedereen dat er al heel wat – terecht – verworven is: de erkenning van het Nederlands, cultuur en onderwijs in de eigen taal, autonomie op het vlak van het organiseren van verkiezingen etc.

Vandaag zou staatshervorming meer gedreven moeten zijn vanuit de vraag op welk niveau een bevoegdheid tot de beste resultaten leidt. Waar zit buitenlandse handel nu het best? Ondernemers in Vlaanderen vertellen mij dat ze heel wat hebben aan het FIT (Flanders Investment & Trade). Maar ook aan de ondersteuning vanuit het federale niveau. Mij maakt echt niet uit welke kleur de kat heeft, als ze maar muizen vangt. Als er overlap is, mag die niet resulteren in tegenwerking. Wel in elkaar versterken. In samenwerking. Maar tegelijkertijd zie ik dat in Franstalig België een rijbewijs met punten moeilijk ligt. Welaan dan. Laat ons dat gewoon regionaliseren, want in Vlaanderen – gesteund door wetenschappelijk onderzoek – is er een politieke meerderheid om dit in te voeren. België blijft de Europese statistieken over het aantal verkeersdoden de laatste jaren aanvoeren. Een rijbewijs met punten is een element van de oplossing. Zoals ik al eerder stelde: het huis is nooit af. En als we dan de grondwet opnieuw voor herziening vatbaar verklaren, dan komen de artikels over de functie van de koning opnieuw op tafel. Deze keer hoop ik dat we alvast een stap kunnen zetten naar een louter ceremoniële invulling. Een tussenstap naar meer democratie!