Op 9 mei berichten de kranten dat het katholiek onderwijs (VVSKO) zijn onderwijs grondig gaat hervormen. De volgende dagen start iets wat een beetje op een onderwijsdebat lijkt. Na een week neemt het over-en-weer echter al af. Iedereen erkent het belang van onderwijs, zeker voor een grondstoffenarm kennisland als Vlaanderen. Van leerlingen over leraars tot ouders heeft overigens een massa volk direct met onderwijs te maken. Toch drogen mediadiscussies over onderwijs in Vlaanderen snel uit.

Minister van Onderwijs Pascal Smet (sp.a) stelde al in 2010 een eerste schets voor van wat hem voor ogen staat. Sedertdien werd het weer heel stil rond het thema. Nu gooit de grootste onderwijskoepel een eigen voorstel op tafel, dat in zijn bedoeling erg ver gaat en het onderwijs zoals we het nu kennen op de kop lijkt te zetten.

De Morgen titelde sprekend: ‘Nieuw op school: bijna alles’. De oude indeling in ASO (algemeen), TSO (technisch) en BSO (beroeps) gaat op de schop. Het nieuwe systeem krijgt een gemeenschappelijke eerste graad (eerste en tweede jaar). In de tweede graad wordt een beetje gekozen en pas in de derde graad gaan de leerlingen echt een richting uit.

Meer/minder zittenblijven

Die nieuwe aanpak ‘zal voor minder zittenblijvers zorgen’, vindt een schooldirectrice in De Morgen. ‘Een algemene eerste graad zal het aantal zittenblijvers alleen maar doen toenemen’, beweert Raf Feys op dezelfde bladzijde. Feys is initiatiefnemer van een petitieactie tegen de geplande hervormingen (www.petitietegenhervormingsplanso.be). Is het debat een puur welles-nietesspelletje? Opiniestukken in De Morgen en De Standaard leren toch wat de meningen scheidt (op onze webstek staan alle juiste verwijzingen).

In De Standaard van 9 mei doet de secretaris-generaal van het VVSKO, Chris Smits, de zaken ruimer uit de doeken. Nu komen te veel leerlingen te laat in de juiste studierichting terecht. De indruk dat ASO ‘sterk onderwijs’ biedt en TSO of BSO ‘zwakkere richtingen’, blijkt moeilijk uit te roeien. Die indruk zorgt voor veel ellende in het onderwijs, daarover is iedereen het eens. Over de oplossing bestaat geen eensgezindheid. De ene groep – de hervormers en nu dus ook VVSKO – meent dat de opdeling zelf moet verdwijnen. De andere groep vindt dat het bestaande systeem goede resultaten boekt en alleen de verkeerde inschatting van de waarde van de richtingen dient aangepakt.

De hervorming ‘afschieten, dat kun je niet maken’, lijkt sociologe Mieke Van Houtte het debat beslecht te vinden. Dirk Jacobs, ook socioloog, vindt het idee dat de hervorming tot nivellering naar beneden zou leiden ‘onzin’. Hij verwijst naar Polen waar de invoering van een eenheidstype al zeer snel de sociale ongelijkheid zou hebben afgezwakt.

Wouter Duyck, professor cognitieve psychologie, verwijst dan weer naar ‘meer dan twintig wetenschappelijke studies waarin het groeperen van leerlingen naargelang leerniveau en interesse een beter leerresultaat oplevert dan uniforme systemen’. Van Houtte erkent dat goede leerlingen voordeel halen uit onderwijs in homogene groepen maar voor zwakkere leerlingen is het omgekeerde het geval. Duyck ontkent dat en beweert dat geen enkele studie leervoordeel aantoont voor eengemaakte onderwijssystemen. ‘Vroeg geleerd is oud gedaan. Waarom wacht FC Barcelona niet met de voetbalschool tot zestien jaar, dacht u?’

Wim Verbaal, hoogleraar Latijnse taal en literatuur, ziet een negatieve instelling bij de hervormers. ‘Ze vertrekken van wat verkeerd gaat, niet van wat goed gaat.’ Volgens hem wil men het watervalsysteem (leerlingen die ‘wegzakken’ naar ‘zwakkere’ richtingen) wegnemen door de berg af te breken. ‘Dan houdt u het platte land over, zonder reliëf, zonder nuance.’

Mieke Van Hecke, topvrouw van VVSKO, reageert gebeten. Eigenlijk, schrijft ze, wou de koepel helemaal niet publiek ingaan op de geformuleerde meningen. Het VVSKO lijkt het openbare debat niet echt te willen stimuleren. Maar ze werd bij naam genoemd, vandaar haar – wat venijnig klinkend – antwoord. We leren er wel uit dat de hervorming die haar koepel voorstaat net iets minder gelijkschakelt dan wat Pascal Smet plant. Het VVSKO vraagt ‘uitdrukkelijk de vrijheid om te differentiëren in de diepte voor diegenen die intellectueel uitgedaagd dienen te worden.’

Debat wordt, hopelijk, vervolgd.