Elzassers vechten voor hun identiteit

In 2015 koos Frankrijk voor het invoeren van superregio’s, zonder raadpleging van de bevolking. Er werden departementen samengevoegd die historisch met elkaar geen banden hadden. Andere werden dan weer uit elkaar gehaald, al behoorden ze tot dezelfde regio. Het geheel werd bekroond met fantasieloze namen als Hauts-de-France voor de Franse Nederlanden. Het grootste protest tegen deze beslissingen kwam uit de Elzas die plots verdween in een superregio Grand Est, samen met Lotharingen, de Ardennen en de Champagnestreek.

De Elzassers organiseerden onlangs een referendum met als doel de uittreding uit de regio Grand Est te forceren. Ze willen ook de kandidaten voor de Franse presidentsverkiezingen confronteren met de resultaten van deze raadpleging.

Speelbal tussen Frankrijk en Duitsland

Elzassers komen niet gemakkelijk op de barricaden. Dat komt door het woelig verleden van de regio, die eeuwenlang de speelbal was tussen Duitsland en Frankrijk.

De streek werd in de zeventiende eeuw Frans door de gewelddadige veroveringen van Lodewijk XIV. In 1871 werd het opnieuw Duits, in 1918 opnieuw Frans, in 1940 weeral Duits en, na 1945, kwam het opnieuw bij Frankrijk.

Op de oorlogsmonumenten zie je in de Elzas niet ‘mort pour la France‘ zoals overal in Frankrijk. Hier lees je ‘à nos morts‘, wat staat voor ‘aan onze doden’, welke doden in welke legers dan ook. Tijdens de Eerste Wereldoorlog vochten de meeste Elzassers in het Duitse leger tegen Frankrijk. Hiervoor moesten ze een zware prijs betalen na de oorlog met een ware politieke en culturele repressie tot gevolg.

In het begin van de Tweede Wereldoorlog werden ze opnieuw door Duitsland ingelijfd. Meer dan 135 000 jonge Elzassers werden verplicht ingezet in het Duitse leger. Duitsland durfde het risico niet nemen om ze als bezettingstroepen in Frankrijk in te zetten. Ze werden meestal naar het Oostfront gestuurd, niet alleen in Rusland, maar ook in Joegoslavië, Polen en Finland. 20 000 lieten er het leven en nog eens 20 000 werden als vermist opgegeven.

Aan de Elzassers kan je best niet vragen of ze zich Frans dan wel Duits voelen. Ze willen alleen Elzassers zijn en de Elzassische autonomisten hebben altijd gestreden voor een zelfstandige regio Elzas. De grote blunder van Frankrijk met de superregio’s was om dit niet in te zien: neem je de Elzassers hun heimat weg, dan komt de streek in opstand.

Verraad

De Elzassers ervaren de verdwijning van de naam Elzas, en de versmelting in de Grand Est, als het zoveelste Franse verraad. Ze noemen de superregio, ‘Le grand n’importe quoi‘ (het grote gelijk wat).

Het massaal protest resulteerde eerst tot de totstandkoming van een bijkomende entiteit, de Communauté Européenne d’Alsace oftewel CEA. Een flauwe toegeving van de Franse staat en een zoveelste administratieve constructie om de naam Elzas opnieuw te doen opduiken als troostprijs voor de getreiterde Elzassers. Als vlag kreeg deze CEA niet de ‘Rot-un-Wiss’–vlag, de historische rood-witvlag van de Elzas, maar een… Bretzel. Dat is een traditioneel broodje, voor de tegenstanders symbool van commercie en goedkope folklore. De CEA is bovendien voor weinig bevoegd: grensoverschrijdende contacten, tweetaligheid, wegeninfrastructuur. Kortom, een allegaartje en niets nieuws onder de zon.

Verkozenen

In de laatste maanden zag je overal zwarte linten van protest opduiken op de naamborden van de Elzassische gemeenten. Het protest vertaalde zich in een petitie getekend door een zeventigtal nationale, maar ook regionale en lokale verkozenen. Er is maar één eis: de Elzas moet uit de superregio Grand Est worden gehaald en heeft het recht om haar historische naam te dragen. Aan de kandidaten voor de Franse nationale verkiezingen wordt ook gevraagd om met het Franse jakobinisme en centralisme te stoppen.

Referendum

De ultieme datum om een stem uit te brengen voor dit referendum was 15 februari. Een definitief resultaat zal nog een of twee weken op zich laten wachten. De organisatoren hadden gerekend op minimaal 100 000 deelnemers aan dit referendum. Dit aantal was op de laatste dag dat men kon stemmen al bereikt. De consultatie is dus een succes en men hoopt uiteindelijk meer dan 120 000 stemmen te halen. Allemaal stemmen die aan de Elzas een aparte status willen geven, los van de superregio Grand Est.

Presidentsverkiezingen

De organisatie van dit referendum bleek een slimme zet op de vooravond van de presidentsverkiezingen. Jean Rottner, de president van de regio Grand Est, had inmiddels het kamp van kandidate Valérie Pécresse (Les Républicains) gekozen. De Franse president Emmanuel Macron kon er niet om lachen en presenteert hem nu de rekening voor deze dissidentie.

In de Franse pers leest men dat Macron de Elzassers belooft de Elzas uit de superregio Grand Est te halen — en ook een autonome status te bieden — als hij in 2022 opnieuw verkozen wordt. Het is dus de kandidaten voor de presidentsverkiezingen sterk aangeraden deze dagen een bezoek te brengen aan de Elzas. Goed om weten: President Macron sprak zich in 2017 tegen een autonome regio Elzas uit…

De Franse ziekte

Frankrijk en zijn regio’s, dat komt nooit meer goed. De Franse politicus Alain Peyrefitte noemde het ooit Le mal français, de Franse ziekte. Tijdens de Franse Revolutie werden alle historische namen van de regio’s geschrapt als zogenaamde symbolen van de feodaliteit en vervangen door departementen. Men koos voor deze kunstmatige departementen alleen nog een geografisch referentiekader met namen van rivieren, stromen, en bergketens in combinatie met windstreken, hoogtes en de laagtes.

Voor de vorming en namen van de superregio’s was men in hetzelfde bedje ziek. Resultaat: protest alom, en niet alleen in de Elzas. Corsica wil verregaande autonomie, Bretagne eist dat het departement Loire Atlantique aan de superregio Bretagne wordt toegevoegd. Ook hier hebben 105 000 inwoners van het departement een petitie getekend. Verder willen de Savoie en de Auvergne elk een autonome regio vormen, en vraagt Frans Baskenland om een specifieke status (de zogenoemde collectivité territoriale à statut spécifique). Dat laatste zou op termijn ook een oplossing kunnen zijn voor Frans-Vlaanderen, compleet verloren in de regio Hauts-de-France dat ooit het zuiden van de Lage Landen was.