Gaat alles goed?

Het zijn soms eenzame weken geweest tijden corona. Ook mij overviel het soms bij het gemis van de knuffels van mijn grootmoeder, de familiefeesten en afterwork afspraakjes met vriendinnen. Ja zelfs de lessen en lezingen aan de unief begon ik haast te missen. Gelukkig waren er zoom, skype, whatsapp en teams genoeg om contact te blijven houden, dat ik haast meer mensen belde tijdens dan voor de corona-uitbraak. Het waren vaak diepe en mooie gesprekken. We wensten elkaar een goede gezondheid, vertelden over de hamsteraars die we in de Carrefour of Delhaize hadden gezien, over de buurman zijn vrouw die naar het ziekenhuis moest, maar uiteindelijk een verkoudheid bleek te hebben. Over het vele verdriet en ook ook over die eenzaamheid die we allen weleens voelden. En zo één van die gesprekken die zette me aan het schrijven…

Vrienden

Tegen welke vrienden zeg je dat je vrienden er niet voor je zijn? Tegen wie zeg je dat het voelt alsof niemand om je geeft? Tegen wie biecht je op dat ze je in de steek gelaten hebben? Het zijn maar enkele van de duizenden vragen die vorig jaar door Dennis’ hoofd spookten. Het soort vragen dat praten compleet onmogelijk maakt. Depressie sleurde Dennis in de eenzaamheid:

‘Het is een vicieuze cirkel van jezelf waardeloos voelen, jezelf terugtrekken, niet opgemerkt worden en je daardoor waardeloos voelen. Ik kon nachtenlang wakker liggen, tot s’ middags in bed blijven, dagen niet eten, mijn kot niet uitkomen, niemand ooit iets sturen, en dan nog het lef hebben me af te vragen waarom niemand van mijn vrienden kon zien welke ramp zich aan het voltrekken was binnen de afgebakende muren van de twaalf vierkante meter die mijn kot waren. Ik bleef binnen en vroeg me af waarom niemand me zag. Ik zweeg en ik vroeg me af waarom niemand me hoorde.’

Eenzaamheid

De coronacrisis deed ons stilstaan bij eenzaamheid. Plots konden we geen familie en vrienden meer zien, geen uitstapjes of terrasjes meer doen en velen onder ons zaten ineens alleen. Heel wat schrijnende beelden zagen we over ouderen in woonzorgcentra die zich verlaten voelden. Bij Tele-onthaal verdubbelde het aantal gesprekken over eenzaamheid. Maar ook vóór corona gaf 46% van de mensen aan zich vaak tot altijd eenzaam te voelen. Onder jongeren loopt dit zelfs op tot meer dan 50%.  Dennis is één van de velen die worstelde met eenzaamheid.

Eenzaamheid kent immers vele gezichten. Niet enkel wie in sociaal isolement zit, ook wie de contacten en het netwerk wél heeft kan geconfronteerd worden met eenzaamheid. ‘Dat gevoel van zinloosheid en nutteloosheid dat gepaard gaat met een depressie, bemoeilijkte voor mij het spreken over eenzaamheid,’ zegt Dennis. ‘De gedachte “ik heb toch een goed leven” was een extra hindernis om te zeggen dat het niet goed ging, en “Ik heb wel heel goede vrienden” is het grootste argument dat me tegenhield om tegen mijn vrienden te zeggen dat ik me alleen voelde. Eenzaamheid zoekt eenzaamheid. Ze versterkt zichzelf.’

Netwerk

Er leeft vaak de gedachte dat iedereen wel een netwerk heeft om op terug te vallen. Zeker in tijden van sociale media reikt ons sociale net verder dan het ooit voorheen gedaan heeft en kunnen contacten onderhouden met vrienden die verder dan ooit tevoren van ons verwijderd zijn. Toch, hoe makkelijk het is om contact te zoeken, even makkelijk is het ook om het contact weer te verliezen. Online of via bericht deel je niet je allergrootste twijfels. Online moeten je vaak vrolijk, volmaakt, succesvol en perfect zijn. Ondanks dat we meer verbonden zijn, weten we vaak minder hoe onze vrienden en kennissen zich echt voelen. Een gesprek starten over je twijfels en onzekerheden doe je niet via een whatsappje en dus blijven heel wat jongeren met die eenzaamheid worstelen. Want ze hebben niet geleerd om aan te geven dat ze zich slecht voelen.

Sterk

We hebben als samenleving juist geleerd om flink en sterk te zijn. Om tranen te verbijten. Elk huisje heeft zijn kruisje, maar dat hang je niet aan de grote klok. Zeker niet wanneer het over mentale problemen gaat. Maar weinig mensen zouden maanden met tandpijn rondlopen. Dat vertellen we dan wel makkelijk aan onze omgeving en vrienden, maar velen blijven jaren in de eenzaamheid.

Eenzaamheid is als het bouwen van je eigen isoleercel. Een waarin je luid roept en spartelt in het rond, maar niemand je hoort of komt halen. Je sluit je af van de wereld, die soms veel te hard en oneerlijk voor jou is geweest. Toch is die muur geen veilige en geen geborgen plaats. Ze brengt geen troost, geen warmte, geen begrip. Ze is er wel om te vluchten, maar je vlucht enkel in jezelf. Vaak zie je niet dat je je eigen muren optrekt, vaak valt het je pas later op. Het moment dat je je muur hebt opgetrokken is ze zo moeilijk om terug naar beneden te halen. Heel wat mensen in eenzaamheid voelen hoe die muren hun langzaamaan opvreten en de buitenwereld verengt en verkilt, maar vinden  nooit de woorden om die muren open te breken en zich terug in de samenleving te begeven.

Hulpverlening

Uiteraard is er alle professionele hulp van de wereld om erover te praten, maar dat die stap naar hulpverlening te groot blijft duidt op een onmiskenbaar taboe. Omdat er vaak ook veel schaamte en schuld gepaard gaat met de gedachte eenzaam te zijn, wanneer je alle mogelijkheden en kansen om je heen hebt.

Om die drempel te verlagen naar de hulpverlening zullen ook wij als samenleving, als vrienden en als familie moeten leren praten over eenzaamheid, ervaringen delen en woordenschat aanreiken aan wie de woorden niet vindt om erover te praten. Zonder te oordelen of ervanuit te gaan dat het een vrije keuze is. Zonder het te minimaliseren. Eens vaker durven vragen of alles goed gaat, kan voor velen een groot verschil betekenen…