Geen/wel hoofddoek op school

De auditeur heeft het niet zo voor een algemeen hoofddoekenverbod voor alle scholen in het GO!, het Gemeenschapsonderwijs. ‘Het is niet verenigbaar met het recht op godsdienstbeleving en de vrije meningsuiting ‘ schreef De Standaard (10 april) over uit het rapport van de auditeur. Zoals zo vaak (of eigenlijk altijd) valt het hof over de redenen die het GO! aangeeft om dat hoofddoekenverbod te verantwoorden: het verbod is niet nodig om gelijke onderwijskansen te garanderen, dient het ‘actief pluralisme’ – dat het GO! hoog in het vaandel draagt – niet en daarenboven hoeft het GO! niet neutraal te zijn. De leerling is een ‘klant’ van het GO!, die kan je niet verplichten tot neutraliteit. Is de auditeur helemaal tegen een hoofddoekenverbod? Neen, een verbod kan, in geval van groepsdruk of ordeverstoring. Maar dus enkel in een concrete school en in bepaalde omstandigheden. Maar voor iedereen in heel Vlaanderen, dat kan niet. Voor alle duidelijkheid, voor de auditeur. De Raad van State zelf heeft nog geen uitspraak gedaan.

Fronsen

Het rapport van de auditeur leidde tot wenkbrauwgefrons bij het GO!. Daar werd een algemeen verbod voor heel Vlaanderen net ingevoerd omdat, jawel, de Raad Van State gezegd had dat het niet kon op individuele basis. Blijkbaar is het nu andersom. Juristen, je bent er nooit mee klaar …

Maar eigenlijk brengt de auditeur de discussie wel terug tot de juiste proporties. Het algemene hoofddoekenverbod is er gekomen door een vreemde (monster)coalitie van anti-islamisten en antireligieuzen, extreemrechts en de loge, om eens kort door de bocht te gaan. Die hebben van een probleem op enkele scholen in grootsteden een nationaal probleem gemaakt en dat met grote woorden en theorieën proberen onderbouwen. Het heeft me nooit overtuigd. Ook in het boek Hoofddoek, hoofdzonde’ (uitgeverij Pelckmans, 2013) blijkt hoe wankel de theorie is voor een algemeen verbod op het dragen van religieuze kentekens. De filosofische onderbouw houdt er geen stand.

Neutraal

De kern van de zaak is de betekenis van ‘neutraliteit’. Is dat, zoals het GO! propageert, ‘actief pluralisme’ – iedereen kan zichzelf zijn, er wordt geen prioriteit gegeven aan een levensbeschouwing, ze zijn er naast elkaar. Of is dat neutraliteit in de zin van: niemand mag uiterlijk herkenbaar zijn als aanhanger van de een of andere obediëntie. In die laatste optie mag de ambtenaar geen enkel teken tonen van welke ‘aanhankelijkheid’ dan ook. Het is het ontkennen van een realiteit. Sluit je ogen en het gevaar gaat vanzelf weg. De auditeur heeft gelijk, die visie op neutraliteit botst met onze waarden en normen van vrijheid van godsdienstbeleving en vrijheid van meningsuiting.

De N-VA haastte zich om in een persbericht te benadrukken dat ze achter het hoofddoekenverbod blijft staan. N-VA-onderwijsspecialist Kris Van Dijck: ‘We moeten nu eerst het arrest van de Raad van State afwachten. Maar we blijven het geldende hoofddoekenverbod binnen het GO! steunen. Het hoofddoekenverbod is, zoals de Raad van het Gemeenschapsonderwijs motiveerde, nodig om polarisering in bepaalde scholen te vermijden. Het Gemeenschapsonderwijs draagt neutraliteit hoog in het vaandel. Het hoofddoekenverbod vrijwaart die neutraliteit. We staan achter die visie.’ Let hierbij op de nuance, ‘om polarisering in bepaalde scholen te vermijden’. De bocht naar een verbod op niveau van de school is niet ondenkbaar.  

Vlaams Belang wil liever het hoofddoekenverbod vastleggen in een decreet. Dan hoeft er niet meer over gepalaverd te worden. Het blijft me toch een raadsel dat een partij die zelf achtervolgd wordt door tegenstanders die roepen ‘geen democratische rechten voor de tegenstanders van de democratie’, eigenlijk hier dezelfde redenering volgt. ‘We moeten onze waarden en normen beschermen tegen de islamisering, door afstand te doen van enkele van die waarden en normen’: vrijheid van godsdienstbeleving en vrije meningsuiting.’ En dat voor een partij die nog verkiezingen won met de slogan ‘recht op vrije meningsuiting’.

Kern

De kern van de zaak is dat er scholen zijn waar allochtone meisjes door leeftijdsgenoten en groepen in hun omgeving gedwongen worden om een hoofddoek te dragen. Op die manier geef je bepaalde extreme visies op de islam vrij spel. Dat kan en mag niet de bedoeling zijn. Daar moet tegen opgetreden worden. Maar dat heeft niets te maken met de grote principes van neutraliteit. Laat ons de dingen bij naam noemen en de probleemscholen aanpakken. Ik ben er trouwens niet van overtuigd dat een verbod de beste manier is om de extremisten te stoppen, maar het is een concrete hulp voor die meisjes die onder morele druk gebukt gaan.

Maar als er in Dendermonde een meisje is dat om haar moslimidentiteit uit vrije wil kiest om zo’n hoofddoek te dragen, plaatst ze zichzelf daarmee dan uit de maatschappij? Een hoofddoek dragen hoeft niet per definitie te betekenen dat de draagster de Europese waarden en normen verwerpt, zoals wel eens wordt gezegd. Er zijn meerdere redenen denkbaar waarom een meisje een hoofddoek wenst te dragen.

Aan het loket is het enige dat telt of een ambtenaar zijn/haar werk doet. Een geblondeerde die weigert een zwarte man te helpen is geen goede ambtenaar, een moslima die weigert een jood te bedienen ook niet. Of ze een hoofddoek dragen of niet mag niets uitmaken, het gaat erom of ze hun werk goed doen. Daar hebben we geen diep filosofische discussies over neutraliteit voor nodig.

Onze samenleving is niet meer homogeen christelijk zoals honderd jaar geleden. En de vraag is of dat toen wel zoveel beter was. Met een nieuwe realiteit moeten we leren omgaan. We moeten onszelf niet wijsmaken dat ‘die moslims’ hier allemaal weer zullen verdwijnen. We moeten dus ook niet doen alsof de verschillen onder wie hier leeft, niet bestaan. We moeten met die verschillen leren omgaan. Dat is niet hetzelfde als zeggen dat het allemaal enkel en alleen multiculturele verrijking is. Dat is het andere uiterste en helpt ons ook geen stap verder. Want het gaat voorbij aan de problemen die de nieuwe realiteit met zich meebrengt, die moeten we durven benoemen en aanpakken. De excessen moeten we bestrijden. Laat ons daarmee beginnen en laat ons de praktische problemen niet verwarren met de fundamentele keuzes die we moeten maken en de waarden en normen waar we voor staan.

Foto © Reporters