Goed dat BDW de open deur nog eens intrapte

‘Dat wil ik daar zeggen’ wees Bart (De Wever) naar een bijlage bij de agenda van de vergadering van het dagelijks bestuur. ‘Maar ik wil jullie akkoord voor ik dat doe.’ Hij was gevraagd om te spreken op de Shoah-herdenking aan de Antwerpse Belgiëlei en wilde daar gebruik van maken om klare wijn te schenken over de oorlog.

We doken in de tekst. Bart behandelde eerst als burgemeester het donkere oorlogsrapport van de Antwerpse stadsoverheden in volle openheid. In de passage waarmee hij als persoon, als Vlaamse Beweger de toespraak wilde afsluiten, stond onder meer de zin: ‘Ook in deze wil ik het verleden recht in de ogen kijken: deze collaboratie was een vreselijke fout op alle vlak’ en wat verder: ‘Het nazisme en de Shoah waren misdadig fout. Dat mag niemand ontkennen, dat behoeft zelfs geen enkele nuancering.’

Sterk was verder dat hij, ook vanuit zijn eigen familiegeschiedenis als kind van een grootvader die lid was van het collaborerende VNV, het onderscheid maakte tussen oordelen over individuen en oordelen over onze collectieve geschiedenis. ‘In de geschiedenis van ieder individu is er zwart en wit, en vooral veel grijs. Wie achterom kijkt, doet er dus goed aan zorgvuldig en genuanceerd te spreken’, poneerde hij terecht. Maar op het collectieve vlak ziet hij dus even terecht geen plaats voor nuancering in de afwijzing.

De vergadering gaf de gevraagde instemming snel en zonder reserve. Eigenlijk vond ik de vraag toch wat vreemd. Mooi dat een voorzitter overleg pleegt maar het stadium dat aan deze inhoud zelfs maar een beetje kon worden getwijfeld waren we toch al voorbij, zeventig jaar en boekenkasten vol ernstig historisch onderzoek na datum? In augustus 2000 sprak Frans-Jos Verdoodt aan de IJzertoren trouwens het ‘historisch pardon’ uit, waarmee de bladzijde al eens was omgedraaid. Ik leidde in de jaren ’90 negen jaar de Vlaamse Volksbeweging, de meest actieve Vlaamse vereniging, en geen moment kreeg ik de indruk dat er daar een relevant draagvlak bestond om er aan te twijfelen dat collaboratie – los van concrete individuele gevallen – niets anders dan een vreselijke fout en vergissing kon zijn geweest.

Dat was wel een verschil met de jaren ’80, mijn studiejaren, toen in onze kringen nog teveel de indruk leefde dat al wie getroffen was door de repressie automatisch slachtoffer was geweest van een grove onrechtvaardigheid. ‘Zorgvuldig en genuanceerd spreken’ was er niet altijd bij. De echte schuldigen die terecht rekenschap moesten geven verstopten zich jarenlang al te graag achter de ingevallen schouders van goedmenenden die een te zware rekening gepresenteerd hadden kregen. Die laatsten werden in die periode eigenlijk een tweede keer misbruikt. Een decennium later leek me die neiging tot algemene vergoelijking van het zwarte verleden grotendeels verdwenen.

Nu, nog eens twintig jaar verder in de tijd geschoven, zou de voorzitter van de grootste Vlaams-nationale partij uit de geschiedenis plots voor duidelijkheid moeten zorgen? Geen probleem voor mij, in tegendeel, maar wie moest daarvan nog overtuigd worden behalve mensen die principieel kiezen om alleen de ergste clichés over onze beweging en onze partij als waarheid te omarmen? Maar die luisteren toch nooit. Ach, kwaad kan het natuurlijk niet en al zeker niet op zo’n gelegenheid.

En toch; Barts woorden aan dat monument voor gedeporteerde Antwerpse Joodse burgers maakten toch meer indruk dan ik had verwacht. Dat iemand als Dyab Abou Jahjah de pen in het zurigste zuur doopte om te laten weten dat hij het toch allemaal nog dubieus en halfbakken vond, was zo voorspelbaar als de dagelijkse ondergang van de zon. Die kerel is nu eenmaal een maatje te klein om er in te slagen zijn rancuneuze stolp even op te lichten en wat frisse adem te happen. Maar mensen als journalist Bart Eeckhout van De Morgen en PS’er Philippe Moureaux in De Morgen bleken de woorden toch moedig te vinden en ze prezen Bart er ook uitgebreid voor. Opmerkelijk voor wie weet wat Eeckhout en Moureaux doorgaans van hem en de N-VA denken. Die Eeckhout had het nu over een ‘indrukwekkende toespraak’ waarmee BDW bevestigd had ‘een groot politicus’ te zijn.

Wat mij echter nog het meeste verbaasde en vooral verdroot waren die – gelukkig slechts handvol – negatieve reacties op sociale media van Vlaamse Bewegers die de toespraak van BDW toch nog één of vele stappen te ver vonden. Hier en daar viel zowaar zelfs het woord ‘verraad’. Ze bestaan blijkbaar nog steeds en blijven onze Vlaamse vrijheidsstrijd vergiftigen. Het was dus wel degelijk wijs van BDW om de deur, die ik al lang wagenwijd open waande, met een stevige ruk helemaal en definitief uit de hengsels te trappen.  

Foto (c) Reporters