Grenzen zijn maakbaar, niet goddelijk

Enkel Russische troepen in Oekraïne en het rechtstreeks ingrijpen van Moskou kunnen een dergelijke fase twee uitsluiten (voorlopig zolang de bezetting duurt).
De val van de Sovjet-Unie en haar satellieten heeft geleid tot een resem nieuwe staten op de breuklijn van oost en west: Estland, Letland, Litouwen, Wit-Rusland, Oekraïne, Tsjechië, Slowakije, Slovenië, Kroatië, Bosnië, Servië, Kosovo, Montenegro, Macedonië, Moldavië.
Deze evolutie, die contra-intuïtief was voor wie enkel zag naar de grotere gehelen die zich vormden na 1945 – in de eerste plaats de Europese Unie en in de tweede plaats de USSR -, heeft aanvankelijk niet geleid tot ernstig wetenschappelijk onderzoek. Noch van politologen, noch van economen.

Einde 2003 is dan verschenen het boek The Size of Nations van de Italiaans-Amerikaanse economen Enrico Spolaore en Alberto Alesina. Hun waarneming was: er zijn boekenkasten vol geschreven over de decentralisering, federalisering van staten, echter, niemand onderzoekt het nieuwste fenomeen: de geboorte van nieuwe staten aan het einde van de twintigste eeuw. The Size of Nations is een van de inspiratiebronnen van het Manifest voor een Zelfstandig Vlaanderen (2005) en men kan er vrij zeker van zijn dat het nieuwe boek over de toekomst van België van Remi Vermeiren (leider van de Denkgroep in De Warande) dat verschijnt in maart aansluit bij de stellingen van Alesina en Spolaore. Het is geen toeval dat Alesina en Spolaore het ontstaan van nieuwe landen door secessie, dekolonisering, volksraadplegingen bestuderen. Zij zijn burgers van Noord-Italië en kennen de middelpuntvliedende krachten van Italië. Enrico Spolaore was half van de jaren negentig onderzoeker aan het Europacentrum van de Université Libre de Bruxelles en leerde een leidend trio Belgisch-Franstalige economen kennen die secessies bestuderen: Jacques Drèze (UCL-CORE), Patrick Bolton (ULB) en Gérard Roland (ULB). Academisch en aan den lijve voelde en zag Spolaore dat de grenzen van België maakbaar bleven, voor veranderingen stonden, en rondom hem in Europa, door het einde van het IJzeren Gordijn, nieuwe landen groeiden.

Wat zijn de stellingen van The Size of Nations? Het zijn er acht: in een democratische wereld zijn er meer landen dan in een niet-democratische; in een wereld met open markten daalt de kostprijs van de onafhankelijkheid; de wil om de kosten van de heterogeniteit van een land af te wegen tegenover de baten van het samenleven in een veelvolkerenstaat neemt toe; omdat de kostprijs van onafhankelijkheid daalt, zullen landen die bedreigd worden door afscheidingen meer politieke middelen gooien in de strijd tegen de secessie; publieke goederen als onderwijs en zorg kunnen uitstekend en doelmatig in kleine landen aangeboden worden; publieke goederen als veiligheid, defensie, buitenlandbeleid zitten in een veilige wereld, zoals Europa vandaag bijvoorbeeld is, uitstekend bij internationale organisaties als NAVO of een Europese defensieliga; grote economisch associaties behoeven geen grote politieke associaties, zoals de EU nastreeft, dat functionalistische denken is onzorgvuldig; de belangrijkheid van grote gehelen en schaalgrootte worden overdreven door politici en economen en is een afspiegeling van omstandigheden tijdens de eerste industriële revoluties.

The Size of Nations werd gepubliceerd kort voor de Oranje Revolutie in Oekraïne. De opstand van vandaag is de Tweede Oranje Revolutie. De profetische tekst van Spolaore en Alesina zal mee de toekomst van dat rommelige, corrupte land bepalen. In zijn huidige vorm is het een kunstmatige constructie van Hilter en Stalin. Slechts in 1991, door de val van de Sovjet-Unie, werd het een onafhankelijke staat. Oekraïne, vooral het westen, was het grootste deel van zijn geschiedenis onderworpen aan vreemde heersers: Russen, Polen, Duitsers en Oostenrijkers. De ‘homo Oekraïnicus’ heeft nooit bestaan.

De creatie van nieuwe natiestaten in de Europese Unie zal in de volgende vijftig jaar een belangrijk onderwerp zijn, gelooft Enrico Spolaore: ‘Ik twijfel wel of de EU zal worden als de VSA, dus met vijftig staten. Frankrijk in twee splitsen is een andere kwestie dan Florida in twee splitsen om fiscale en economische redenen. Het opdelen van Florida in noord en zuid is iets mechanisch en bedreigt de Amerikaanse stabiliteit niet. Secessie zal geen algemene trend zijn, maar het mag niet verboden worden door een haast religieus dictaat. Grenzen zijn profaan, zij kunnen hertekend worden, dus, secessie is geen moord.’ Enrico Spolaore en Alberto Alesina stelden met The Size of Nations een nieuw researchagenda voor en hoopten economen, sociale wetenschappers en politicologen te overtuigen dat secessie een actuele kwestie is. Dat zal in Kiev bekend in de oren klinken.

Foto: (c) Reporters