Haal draagmoederschap uit de grijze zone

Moederdag is een prachtige dag voor nagenoeg iedereen. Ook ik mocht mijn mama dit jaar in de welverdiende bloemetjes zetten, en ik ben dankbaar dat ik dat nog kan. Maar voor veel mensen is de dag even pijnlijk als die voor anderen mooi is. Voor mensen die hun mama al hebben moeten afstaan, maar ook voor mensen die zelf nooit mama zijn kunnen worden. Een maand later, op Vaderdag, maken wenspapa’s hetzelfde mee. Het is tijd om een lans te breken voor de mensen die vandaag geen zelfgemaakte koffietas of macaroni-portret krijgen van hun kroost, ook al is dat hun grootste wens.

Het goede nieuws is dat er al heel wat mogelijk is in ons land. In 2006 schreef België geschiedenis, door als tweede land ter wereld adoptie door koppels van hetzelfde geslacht toe te laten. Een van de grootste resterende discriminaties voor de regenbooggemeenschap werd zo weggewerkt. Tegelijk was het ook een erkenning van een diepmenselijke realiteit: de pijn van mensen met een kinderwens, die zelf geen kinderen kunnen krijgen.

Vrijheid en gelijkheid

Voor liberalen is en blijft dit fundamenteel. Het gaat over maximale vrijheid en gelijkheid voor alle mensen. Het gaat over dromen doen uitkomen.

Toch is het werk niet af, zeker voor de regenbooggemeenschap. Er zijn heel wat landen met homofobe wetgeving die koppels van hetzelfde geslacht uitsluiten van adoptie. En waar hetero’s makkelijk toegang krijgen tot alternatieven zoals ivf en kunstmatige inseminatie, is dat niet zo voor de regenbooggemeenschap.

Een groot struikelblok is de afwezigheid van een wettelijk kader rond draagmoederschap. Heel wat wensouders onderzoeken het als optie, maar worden afgeschrikt door de grote juridische onzekerheid. Vrouwen die bereid zouden zijn om het kind van een dierbare te dragen, haken af omdat ook zij geen bescherming krijgen. En vooral voor mannen en alleenstaanden is de drempel immens. Want niet alleen moeten zij op zoek naar een aparte draagmoeder én eiceldonor, vaak worden ze simpelweg geweigerd omdat er geen precedenten zijn voor hun situatie. Fertiliteitscentra nemen het risico niet, omdat er geen wettelijk kader voor is.

Laatste redmiddel

Dat is een probleem. Er zijn heel wat eenoudergezinnen in ons land, maar als alleenstaande ouder worden via draagmoederschap is quasi onmogelijk. Een lesbisch koppel heeft een meer behapbaar traject dan een homokoppel. En de vijf fertiliteitscentra van ons land missen ondersteuning van de wetgever om die mensen gepast te begeleiden.

Op 30 jaar tijd zijn er in ons land maar een 150-tal kinderen geboren via draagmoederschap. Enkelingen gaan naar het buitenland en kiezen voor een commerciële formule. Het blijft dus een uitzonderlijk fenomeen, dat vaak voor absurde situaties bij de Dienst Burgerzaken zorgt. Commercieel draagmoederschap is bovendien een laatste redmiddel voor mensen die geen andere optie zien om hun kinderwens te vervullen. We zouden al die dingen moeten kunnen vermijden.

Oplossing

De oplossing is eigenlijk best voor de hand liggend. Er ligt een wetsvoorstel in de Kamer, ingediend door mijn waarde collega Robby De Caluwé, waar ik mee mijn schouders onder zette.

We vragen er een duidelijk stappenplan rond draagmoederschap. Een fertiliteitscentrum beoordeelt de aanvraag, en er wordt een juridisch sluitende overeenkomst tussen wensouder en draagmoeder gesloten. Vervolgens legt de rechtbank vast dat de wensouders ook de juridische ouders zijn, en dan gaat de aanvraag terug naar het fertiliteitscentrum om de effectieve behandeling op te starten met alle medische en psychologische voorzorgen voor alle betrokkenen – ook het toekomstige kind – die daarbij horen.

Misbruik wordt vermeden, morele dilemma’s rond de commerciële weg worden overbodig, en tal van mensen kunnen eindelijk hun grootste wens laten uitkomen. Een win-win-win dus, voor ouders, kind en samenleving. Ons wetsvoorstel is al meer dan tien jaar in de maak, alle argumenten pro en contra zijn de revue gepasseerd, experten werden gehoord en bezwaren weggewerkt. Ik zie geen reden om hier lang mee te wachten.

Volledig bevoegd

Na de verkiezingen van 9 juni gaan onze parlementen even in lopende zaken, in afwachting van een nieuwe regering. Hopelijk duurt dat niet te lang. Maar in die korte periode is het parlement wel volledig bevoegd om nieuwe wetgeving in te voeren. Zeker ethische thema’s kunnen dan in volle vrijheid, onbegrensd door coalities of partijpolitiek, besproken en gestemd worden. Mijn oproep is dan ook helder: nu is het moment aangebroken om deze belangrijke stap te zetten. De volksvertegenwoordiging heeft de kans, misschien zelfs de plicht, om mensen verder te bevrijden. Om dromen waar te maken.

Zelf kon ik geen kinderen krijgen. Maar mocht dit wettelijk kader er geweest zijn, was ik misschien al mama. Ik wens iedereen in de toekomst Moederdagen toe zonder de pijn van een onvervulde kinderwens.