Het is de toon die de muziek maakt

Een vraag met krijt op het bord geschreven, los je niet op door er met een spons over te gaan. De vraag zie je misschien niet meer, ze blijft wel bestaan. De metafoor van de Franse filosoof Camus zullen de politici in dit land wel kunnen pruimen. Nog teveel wordt er weggekeken van de vraagstukken rond interculturaliteit en superdiversiteit. Als voorbeeld neem ik de beleidsnota Werk van de Vlaamse Regering. Sommige werkgevers zien kennelijk het aannemen van een werkzoekende met een migratieachtergrond als een risicofactor. Dat blijkt uit allerlei analyses en verschillende rapporten over de lage werkzaamheidsgraad van mensen met migratieroots. Toch vinden we nergens migratieachtergrond als riscofactor in het doelgroepenbeleid van de Vlaamse regering.

Gelukkig regeert de radeloosheid niet. Wat ik om me heen zie gebeuren, is dat veel groepen uit het interculturele middenveld  opstaan , en de politiek willen bijsturen. Dat is uitermate prijzenswaardig. Want politici die diversiteit in de samenleving verloochenen, torpederen de toekomst van dezelfde samenleving. Want ik ben overtuigd dat de verkleuring de vergrijzing kan oplossen en meertaligheid voor een exportregio als Vlaanderen de deur op de wereld kan zijn. Daarom ook hier twee ongevraagde adviezen aan de beleidsmakers van dit land. Let wel: adviezen moeten prikkelen en mogen soms pijn doen. Dwarsdenkers vermijden immers zo het groepsdenken. 

Eerste advies: zet die plaat af

Toegegeven- een beetje flauw, maar niet onder de gordel bedoeld. De retoriek van de regering over mensen met een migratieachtergrond slingert langs een vervaarlijk pad. Mijn beeld van de  regering vandaag? Een ploeg beleidsmakers waar niet iedereen zich mee kan identificeren. Ook mensen met interculturele roots kijken en luisteren soms wenkbrauw fronsend naar de Wetstraat of het Vlaams Parlement. Bedenkelijke uitlatingen vinden via sociale media een weg naar het brede publiek, er wordt in de krant en op televisie gehamerd op éénzijdige aanpassing of er wordt gesproken over boetes voor sociale huurders die geen Nederlands spreken. Nochtans een schending van een grondrecht. 

In een land waar er veel argwaan heerst tegenover Youssef, Anissa, Pavel of Olga, trapt die communicatiestrategie me op de adem. Door mensen met een migratieachtergrond  telkens negatief in de schijnwerpers te stellen, exploiteer je zo nog meer deze argwaan. De toonaarden van het debat bepalen immers de betekenis die aan de inhoud wordt gegeven. Of nog: het is de toon die de muziek maakt. En die polariseert vandaag meer dan dat die verbindt.

Uit het internationaal vergelijkend onderzoek rond superdiversiteit van o.a. Maurice Crul blijkt echter dat de sleutel tot een hoopvolle toekomst voor onze samenleving ligt bij een succesvolle tweede generatie, van vooral (hoog) opgeleide vrouwen met migratieachtergrond. Wanneer deze generatie voldoende kansen krijgt in het onderwijs en op de arbeidsmarkt, neemt ze het voortouw in de emancipatie.  En propageert die vervolgens in de eigen gemeenschap de gelijkheid van mannen en vrouwen en het individuele recht op zelfbeschikking met betrekking tot seksualiteit. Als je daarboven weet dat 30% van de jongens en 24% van de meisjes met migratieachtergrond vandaag de school zonder diploma verlaat, kan het niet afkondigen van een algemeen verbod op hoofddoeken: Een begin zijn van proberen terug te komen bij mensen met een migratieachtergrond. Eén eerste stap naar een gezamenlijk toekomstscenario van hoop, want we staan vandaag op een kruispunt. Een keerpunt! De regering moet vooral nu een duidelijke visie etaleren. Een hoopvol verhaal waardoor  mensen in een superdiverse samenleving enthousiast en geëngageerd van worden. Dat met die hoofddoek is toch vooral een symbool. Dat weten we allemaal. Als ‘eigen verantwoordelijkheid’ het mantra is, dan vraag ik het volgende: creëer als beleidsmakers de voorwaarden en het kader waarin mensen hun eigen verantwoordelijkheid kunnen nemen. Dit brengt me automatisch bij mijn volgende advies.  

Advies twee: verbrand uw kartonnen zwaarden

Niemand heeft iets aan halfslachtige maatregelen. Racisme en discriminatie zijn misdrijven, pak die dan ook zo aan. In superdiverse tijden wacht iedereen op politici met ruggengraat. Politiek verantwoordelijken die met kartonnen zwaarden ten strijde trekken tegen onrecht, zijn eraan voor de moeite. Wij verwachten modern staatsmanschap en moedig leiderschap!  Vrouwen én mannen die met een afgetekende visie de samenleving in de ogen kijken en aan de slag gaan met de uitdagingen eigen aan superdiversiteit. Speel een voortrekkersrol als het gaat om het aanpakken van discriminatie en racisme.

Zonder onderling vertrouwen is er geen samenleving. Voor sommigen ligt de interculturele samenleving op een doodsbed. Maar liefst 38,2 procent van Vlamingen heeft geen vertrouwen in iemand met migratieroots. Waarom hebben Vlamingen niet meer vertrouwen in mensen die moeilijk een job vinden, in de slechtste huizen wonen en op school haast per definitie slechter scoren? Voor een stukje West-Europa dat met zevenmijlslaarzen aan steeds diverser wordt, is dat problematisch.  Als je bovendien die socio-economische problemen wilt aanpakken, moet je met een rechtdoorzee beleid aan het onderwijs en de werkgelegenheid sleutelen.

Daarvoor moet je van perspectief veranderen. Politici moeten waar eisen voor hun geld. Ze moeten strenger controleren of het geld voor  gelijkekansen- initiatieven iets oplevert. In hun te lage betrokkenheid lees ik vooral dat de schuld voor maatschappelijke problemen vooral wordt gelegd bij mensen met een migratieachtergrond zelf en niet bij de discriminerende arbeids- & verhuurmarkt. Het slachtoffer wordt vandaag vaak de schuldige. En wordt zo het probleem nog te eng gedefinieerd als een kwestie van cultuur of taal. Zo los je het niet op. Het is immers een gedeelde verantwoordelijkheid. 

Het beeld dat mensen met een migratieachtergrond geen Nederlands willen leren en daarom op de stoep staan zonder werk, is momenteel veel te ver doorgedrongen. Terwijl de vooroordelen in Vlaanderen vaak stuitend zijn. Want discriminatie en racisme zijn en blijven verwerpelijk! Dat dan bv. een minister van Werk daar amper een woord over rept, is onbegrijpelijk. Onaanvaardbaar. En zelfs gevaarlijk in een superdiverse samenleving. Politici, wees creatief! Wees uitdagend! Wees inspirerend! Wij, het intercultureel middenveld staan klaar om gezamenlijk de uitdagingen aan te gaan!

Ik weet het. De adviezen hierboven klinken naïef en utopisch. Dat is nu net de bedoeling en past volkomen in de sfeer van Kerstmis en Nieuwjaar, waardoor we hopelijk allemáál bij de volgende kerst de bekende negrospiritual kunnen zingen: ‘We shall overcome. We shall overcome. We’ll walk hand in hand. We’ll walk hand in hand.  Oh deep in my heart, I do believe. We shall live in peace someday!’  

Daarom politici sta aan dat krijtbord en los die vraag op.  Pas als dat gebeurt, wel ja, de spons erover. 

Wouter Van Bellingen is directeur van het Minderhedenforum.

(c) Reporters