Het einde van Forum voor Democratie?

Nederlanders willen soms lacherig doen over de Belgische politiek. Sinds afgelopen weekend maakt juist een Nederlandse partij zich tot mikpunt van spot.

Afgelopen voorjaar onthulde het Nederlandse maandblad HP/De Tijd dat sommige leden van de jongerenorganisatie van Forum voor Democratie (FvD) – de partij van Thierry Baudet – zich in appgroepen bezondigden aan antisemitisme en gedweep met extreemrechts. Afgelopen zaterdag schreef het Amsterdamse dagblad Het Parool dat de moederpartij daar niet tegen heeft opgetreden. De van neonazisme beschuldigde jongeren waren niet geschorst, sommige waren zelfs aangenomen als medewerkers van de partij. Juist de klokkenluiders werden geroyeerd. De spil leek de jongerenvoorzitter te zijn, Frederik – Freek – Jansen. Jansen is vertrouweling van Baudet en nummer 7 op de kandidatenlijst voor de parlementsverkiezingen van maart 2021.

Verdeeldheid

Dit keer raakte de anders zo eensgezinde partijtop verdeeld. Sommigen waren al langer ongelukkig met die uiterst rechtse tendensen. Partijvoorzitter en lijsttrekker Baudet leek echter eerder verontwaardigd over het naar buiten komen hiervan dan over het verschijnsel zelf. Maandagavond, vlak voor 19.00 uur, maakte hij via sociale media bekend af te zien van het lijsttrekkerschap. Hij deelde wel mee aan te blijven als partijvoorzitter.

Annabel Nanninga, eerder journalist en opiniemaker bij rechtse sites als Geenstijl en ThePostOnline en nu senator en Amsterdams fractievoorzitter voor Forum, gooide dinsdag de knuppel in het hoenderhok. Iemand die niet optrad tegen misstanden in de partij maar wel spreekt van ‘trial by media’ als dit naar buiten komt, kan niet aanblijven in het partijbestuur. Die dag legden Kamerlid Theo Hiddema en senator Paul Cliteur, vertrouwelingen van Baudet, hun mandaten neer.

Trial by media

De beschuldiging van ‘trial by media’ viel ook verkeerd bij rechtse journalisten en opiniemakers. GeenStijl lijkt al afscheid genomen te hebben van Baudet. En journalist Dieuwertje Kuijpers stelde: ‘Als je als politieke partij of overheidsorganisatie niet ingrijpt bij dingen die evident niet door de beugel kunnen – zoals nazisympathieën – dan ga je lekken krijgen.’

Dinsdag kondigde Baudet aan niet langer lijsttrekker te willen zijn, wel lijstduwer. Alleen: wat als hij in maart met voorkeurstemmen zou worden verkozen? Hij lijkt niet iemand die een leider boven zich duldt. En voor hetzelfde geld scheidt hij zich de dag na de verkiezingen af van de fractie om een nieuwe beweging te beginnen.

Romanticus?

Woensdag kondigde Baudet in een filmpje een lijsttrekkersverkiezing aan. Een ledenraadpleging zou passen in de door Forum beleden voorkeur voor directe democratie. Bij een partij is het echter het volledige partijbestuur dat zoiets uitschrijft, niet een individueel bestuurslid, ook niet als hij de dag daarvoor nog voorzitter was. Daar komt bij dat volgens de partijstatuten – mede door hem opgesteld – FvD-leden feitelijk geen inspraak hebben! Dus het bestuur hoeft enkel het hoofd koel te houden om deze blufpoker te doorzien. Dat royeerde vervolgens Baudet als bestuurslid, zodat er van de verkiezingen al geen sprake meer is.

Baudet is omschreven als romanticus. De romantiek als literaire en culturele stroming had ook twee mindere aspecten: het nastreven van onbereikbare idealen en vervolgens, als je besefte dat je niet kon krijgen wat je wilde, zelfmoord plegen. Wil Baudet liever dat Forum verdwijnt dan zelf water bij de wijn te doen?

Gat op rechts?

De ontwikkelingen bij Forum gaan nu zo snel, dat wat nu geschreven wordt alweer achterhaald kan zijn bij publicatie. Momenteel lijkt Joost Eerdmans lijsttrekker te worden. Voordeel is dat hij ervaring heeft, nadeel is dat hij actief was in diverse rechtse partijen die geen van alle lang bij elkaar bleven.

Daar zit het pijnpunt voor centrumrechtse kiezers. Achttien jaar geleden, aan het einde van het tweede paarse kabinet (1998-2002) waren de ideologische verschillen tussen de sociaaldemocratische PvdA en de rechts-liberale VVD vervaagd. ‘Politiek’ was langs technocratische weg problemen verhelpen als die zich stelden. In 2002 sprong zowel Jan Peter Balkenende, lijsttrekker van het christendemocratische CDA, als Pim Fortuyn in het ideologische gat op rechts.

Fortuyn werd 6 mei 2002 vermoord. Diens Lijst Pim Fortuyn (LPF) behaalde anderhalve week later 26 Kamerzetels, maar viel door het wegvallen van de partijleider uiteen. Al achttien jaar proberen diverse partijen dat electorale gat te op vullen.

Zou er überhaupt een gat op rechts zijn, als de VVD na 2002 had besloten weer een rechts-liberale koers te volgen, zoals eerder onder de partijleiders Hans Wiegel (1971-1982) en Frits Bolkestein (1990-1998)? Of als het CDA zich blijvend had gepositioneerd als een gematigd rechtse, cultureel conservatieve partij.

Op dit ogenblik wil zowel VVD als CDA de verkiezingen ingaan met een programma dat mikt op kiezers uit het politieke midden. Rechtse kiezers lijken afgeschreven, die zouden al bij de PVV van Geert Wilders of bij Forum zitten. Een praktisch nadeel van de PVV is dat het duidelijk is waar die groepering (‘partij’ is misschien te veel eer, want Wilders is het enige lid) tegen is (de islam en de EU), maar niet waar de partij vóór is.

Forum leek vluchtheuvel te worden voor centrumrechtse kiezers die zich momenteel niet herkennen in CDA en VVD, maar ook geen PVV willen stemmen. Nu valt FvD mogelijk voor de verkiezingen uit elkaar.

Hoe verder?

Met Forum kan het twee kanten opgaan. Indien mensen vooral op Baudet stemden, is de kans groot dat zonder hem niks overblijft van Forum. Daar staat tegenover dat hij in de loop van 2020 steeds extremer leek te worden. Zijn contacten met uiterst rechtse denkers waren vooral doorn in het oog voor kwaliteitskrantlezers. Maar ook zijn kiezers lijken niet gelukkig te zijn met zijn geflirt met rechtse complotdenkers en ontkenners van het coronavirus. In dat geval kan de partij zonder hem juist méér toekomst hebben. De vraag is dan of Baudet verderdoet met een eigen Lijst Thierry Baudet of niet…

Hoe zullen VVD en CDA nu reageren? Redeneren zij dat door het mogelijke verdwijnen van Forum er weer wat te halen valt op rechts? Of zien zij in de instabiliteit van partijen rechts van de VVD het bewijs dat je zulke kiezers niet moet willen?

Eigenlijk zijn centrumrechtse kiezers de verliezers. Of Forum werkelijk een alternatief was is voor discussie vatbaar, maar bij de verkiezingen in maart blijven nu twee partijen over die niet meer rechts willen zijn en een partij die omstreden is. Moeten liberaal-conservatieve kiezers nu op een door Eerdmans getrokken lijst stemmen, om voor FvD twee of drie zetels te behouden?

Weinig Nederlanders volgen de politiek van de Zuiderburen. Kunt u zich voorstellen dat de enkele centrumrechtse Nederlander die ook het Belgische nieuws volgde soms dacht dat het gras groener was bij de buren?