Het feest van de mondige burger

Heeft 11 juli vandaag nog een betekenis? Die probleemstelling zou in zowat elk ander land alleen maar wenkbrauwgefrons opwekken. Je moet bijvoorbeeld in Frankrijk al ver naar de marge opschuiven om de vraag te horen stellen of 14 juli vandaag nog een betekenis heeft. In Vlaanderen kan een soortgelijke kwestie drie dagen eerder wel in alle ernst opgeworpen worden. En dat is goed ook, zo’n zelfbevraging en zeker als het antwoord – wellicht voor velen verrassend – positief blijkt te zijn.

Verjaardagen, heiligendagen, jubilea, feestdagen; het exacte moment op zich speelt minder een rol dan wel de herdenking, het feest of de viering zelf. Voor nationale feestdagen ligt dat iets anders, want die worden niet zomaar toevallig op de kalender geprikt. Ze vormen een statement van het betrokken land.

Fourth of July

Op 4 juli vieren de Amerikanen Independence Day, omdat op die dag in 1776 de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten werd uitgeroepen met de aanvaarding door het Nationaal Congres van dat unieke en tot vandaag inspirerend document dat de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring is en blijft. Frankrijk herdenkt op 14 juli de bestorming van de Bastille, waarmee de Franse revolutie van start ging. Duitsland viert op 3 oktober de Tag der Deutschen Einheit, datum waarop oost en west in 1990 weer herenigden nadat burgers letterlijk en figuurlijk de Muur hadden gesloopt.

De burger tegen de adel

De Vlaamse keuze van 11 juli past uitstekend in dit rijtje. De betekenis van de Guldensporenslag wordt in sommige milieus graag gerelativeerd. De term Vlaanderen viel toen inderdaad niet samen met het huidige Vlaanderen; de overwinning bleek niet duurzaam en van een slag uit 1302 een letterlijke politieke vertaling zoeken voor vandaag is een hopeloze onderneming. Maar gezond kritisch zijn mag niet verglijden naar kapot relativeren.

De Guldensporenslag blijft in de kern toch een opstand van stedelijke burgers tegen een leger van geadelde ridders. Het is een zeer vroege uiting van volkssoevereiniteit, waarbij burgers zich niet neerlegden bij de ‘natuurwet’ die de adel edel maakte door afstamming en geboorte. In die zin is 11 juli niet alleen de Vlaamse feestdag maar ook het feest van de democratie. Ik denk dat we er zonder meer trots op mogen zijn dat wij een gebeurtenis hebben uitgekozen die symbool staat voor de vrije ontvoogde burger. Onze 11 juli mag terecht tussen 4 en 14 juli staan. Er zijn buitenlandse historici die onze Guldensporenslag zelfs een verre inspiratiebron noemen voor die Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring.

Een koningseed

Ligt 11 juli toevallig maar symbolisch correct tussen 4 en 14 juli, die andere uitingen van volkssoevereiniteit, dan valt 21 juli daar even terecht buiten. Dat iedereen weet waar 11 juli voor staat maar velen geen idee hebben waarom 21 juli werd gekozen als Belgische nationale feestdag is veelzeggend. Die keuze is ook niet echt om zwaar mee uit te pakken. Op 21 juli herdenken we dat de eerste koning der Belgen, Leopold van Saksen-Coburg-Gotha de grondwettelijke eed aflegde als koning.

De nationale feestdagen op 4, 11 en 14 juli hebben gemeen dat ze vieren dat het volk het heft in handen nam, terwijl 21 juli de dag is waarop dit land een niet verkozen staatshoofd installeerde en de volkssoevereiniteit juist beperkte. 11 juli is een feestdag voor de democratie, 21 juli een rouwdag voor alle zelfbewuste en ontvoogde democraten.

De Coninck en de koning

Daarmee is 11 juli meer dan een toevallige zomerdag die dringend een echte dag vrijaf zou moeten worden voor iedereen. Want in tegenstelling tot 21 juli valt er op 11 juli echt iets te vieren, namelijk de vrije mondige burger die niet aanvaardt een onderdaan te zijn van een monarch die staatshoofd wordt door erfopvolging.
De keuze tussen een vrije ambachtsman en een opgelegde vorst, tussen De Coninck en de koning, lijkt mij heel snel gemaakt.

(De auteur is chef-politiek van Doorbraak.)

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>