Geworstel met seksualiteit in twee films

Seksualiteit is de middelpuntzoekende kracht in de nieuwe Vlaamse films ‘Het smelt’ en ‘Slow’. Slow is een van de bekroonde films van de 50ste editie van het Filmfestival van Gent. In de ogen van de jongerenjury zelfs de beste film.

Eindelijk nog eens een degelijke Vlaamse film in de bioscoop. Dat is alweer een tijdje geleden. Sinds ‘Zeevonk’ van Domien Huyghe. Niet dat je smelt van Het smelt (***, vanaf deze week in de bioscoop), het aangrijpende regiedebuut van de door de wol geverfde actrice Veerle Baetens, naar de gelijknamige debuutroman van Lize Spit. Wel integendeel. Je krijgt het er koud van.

Dramatisch verhaal

Vrolijk word je niet van het dramatische verhaal van Eva, een jonge vrouw die een traumatische ervaring uit haar jeugd nog lang niet heeft verwerkt wanneer ze even terugkeert naar het idyllische dorp uit haar kinderjaren: haar geboortedorp Bovenmeer. Veerle Baetens heeft het heikel gegeven van ontluikende seksualiteit en hoe jongeren daar al dan niet mee kunnen omgaan psychologisch stevig onderbouwd en uiterst kies verfilmd. Al een sterke verdienste op zich.

De productie was zeven jaar onderweg. Vijf jaar heeft Veerle Baetens aan het filmverhaal, het scenario, gezwoegd en gesleuteld. En de contemplatieve roman binnenstebuiten gekeerd om een filmische evenknie te kunnen vinden en in te bedden in een flashbackstructuur.

Met andere woorden: het verhaal en de jonge personages hebben kunnen rijpen. Wat je als toeschouwer heel goed aanvoelt. Een maturiteit ook die dit heftige verhaal nodig had om daarin als toeschouwer enigszins mee te kunnen gaan. Het Smelt slaagt daar ondanks de moeilijkheidsgraad wonderwel in.

Onafhankelijke film

Begin dit jaar werd de hoofdactrice, Rosa Marchant die de jonge versie van Eva speelt, nog gelauwerd voor haar acteren op Sundance, Utah, het festival van de onafhankelijke film. Uit het juryrapport bleek: ‘Rosa Marchant zet een doordringende vertolking neer die de jury dagenlang is blijven achtervolgen.’

De jonge actrice — een godsgeschenk — speelt overtuigend een meisje van 13 jaar. Het meisje doet er alles aan om erbij te horen — bij de jongens die zich ‘de drie musketiers’ noemen — om niet alleen achter te blijven, al te vaak een eerste teken om te worden gepest.

Maar de jongens zien het meisje niet staan. Dat frustreert Eva nog meer, het maakt haar nog onzekerder en moedigt haar tegelijk ook aan om nog verder te gaan om in de gunst van de jongens te geraken. Haar overmoed en haar naïviteit zal haar evenwel duur komen te staan. Als toeschouwer blijf je geslagen achter, met de krop in de keel.

Aseksueel

‘Slow’ van de Litouwse Marija Kavtaradze kreeg de Explore Award, de prijs van de jongerenjury in Gent. In deze aparte love story wordt Elena, een danseres/choreografe, halsoverkop verliefd op een doventolker die vrij snel aangeeft dat hij aseksueel is.

Dat uitgangspunt mag dan bijzonder zijn, de kroniek etaleert vervolgens het emotionele gespartel van het verliefde tweetal, dat eigenlijk niet zo veel verschilt van een heteroseksueel stel.

Ken Loach

De publieksprijs op datzelfde Film Fest Gent ging naar ‘The Old Oak’ van Ken Loach (**, vanaf deze week in de bioscoop). De 87-jarige Ken Loach heeft zich in zijn lange carrière net iets te vaak ontpopt tot sociaal werker in plaats van te volharden als begenadigd  verhalenverteller dat hij ook is.

The Old Oak is de naam van een pub, een aftandse bruine kroeg in het mijnstadje Durham, een vergane glorie. De caféhouder TJ kan amper rond komen. Wanneer in de straat een familie intrekt die de oorlog in Syrië is ontvlucht en er hun vader hebben moeten achterlaten wil TJ deze mensen helpen. Maar dan dreigen zijn laatste klanten ermee de café links te laten liggen. Solidariteit is het sleutelbegrip van de laatste (!) film van de Britse maestro. In zijn testament dat bulkt van de goede bedoelingen voelt iedereen zich slachtoffer.

The Old Oak is het sluitstuk van een drieluik – samen met I, Daniël Blake en Sorry We Missed You – over de desastreuze repercussies in Noord-Engeland als gevolg van de falende politiek van Londen. Wat heeft een verpauperde bevolking behalve haar frustratie en woede nog om handen zonder veel hoop op de toekomst?

De pioniersjaren?

Betreurenswaardig is dat tijdens deze feesteditie van Film Fest Gent nergens sprake was van de stoutmoedige pioniersjaren van het festival dat zichzelf halfweg de jaren ‘70 omschreef als ‘Het Filmgebeuren van Vlaanderen.’ Nergens een spoor van de eerste programmatoren Ben ter Elst of het kwartet Dirk Demeyer, Ronnie Pede, Rik Stallaerts en Jean Marc De Vos.

Jean Marc De Vos ontdekte bijvoorbeeld in de kelders van het Sovjet-Russische Culturele Huis in Brussel een kopie van het in België nog nooit vertoonde Sayat Nova. De kleur van granaatappels van Sergei Paradjanov uit 1968. De Vos laadde de kopie in zijn auto en zorgde zo voor een opmerkelijk wapenfeit: de eerste vertoning in België van een (bijna vergeten) meesterwerk.

Misschien de volgende edities toch eens enkele taboedoorbrekende, dwarse films uit die periode opdiepen?