Het groene gedachtegoed

Steeds opnieuw komt het bovendrijven. Als ik tussen de koeien sta, of midden een veld. Als ik spreek, denk, schrijf over boeren. Als ik zelf – ik geef grif toe, veel te weinig – er nog in slaag om thuis te werken op de boerderij. De essentie van het groene gedachtegoed ligt daar.

Die essentie is simpel, evident. Ze is ook heel oprecht. Het lijkt alsof je ze pas tegenkomt als je je laat onderdompelen in de onverbloemde werkelijkheid die het rauwe leven op het veld meebrengt. Timmermans schreef het ooit neer: ‘“Filosoof zijn is ni schrijve, mor is leve!” zei Pallieter, die met zijn voeten in de parij stond en ’t perelend zonnespel aanschouwde’.

Het contrast

Het contrast kan niet scherper zijn. Als ik achter een duf bureau zit, ja het overkomt me ook vaak, of in een eindeloze overbodige vergadering gevangen zit, op een netwerkreceptie nietszeggende gesprekken voer. Hoe groot de groene dromen op dat soort plaatsen ook mogen zijn. Ze missen voeling met waar de échte realiteit ligt.

Die ligt natuurlijk op de glooiende velden of tussen de dieren, bij mensen die datgene wat generaties voor hun reeds goed deden, vandaag net iets beter proberen te doen. De mensen, die hard werk, traditie, kennis en vakmanschap combineren en scheppen tot stiel.

Rentmeesterschap

Het zou de kern moeten zijn van het groene gedachtegoed. Zorgen voor wat ons lief is, datgene wat we belangrijk vinden beter doorgeven aan onze kinderen. Rentmeesterschap dus. Het woord spreekt boekdelen: het verstandig beheren, als een rentmeester, met het oog op toekomstige generaties.

Historisch was dit ook de manier waarop we zorgden voor wat ons lief was, onze weiden als wiegende zeeën. De rentmeester – lees: wij allen – werden vertrouwd, want we waren ook verantwoordelijk. Niet de ecologie van de grote manifesten, maar wel van de betrokkenheid van allen. Niet de vrees dat we alles vandaag zouden moeten minderen als we morgen nog willen bestaan, maar van de realistische, verantwoordelijke, zorgzame groei.

De overheid vond het steeds en in toenemende mate nodig om tussen te komen. Eerst schoorvoetend, maar steeds meer, steeds ingrijpender, steeds intrusiever. Dat nestelt zich onvermijdelijk in de hoofden. Ooit was er zoiets als individuele verantwoordelijkheid. Ooit was er zoiets als gezamenlijke en geconcerteerde actie om beter te maken wat vandaag al goed is. Die tijd lijkt weg. Vandaag word je beschouwd als een fantast als je zou durven dromen van verantwoordelijkheid van het individu en ecologie op mensenmaat. De overheid, zo groot mogelijk, zal ons wel dicteren, mijnheer.

Olifant

Nochtans werkt het niet. De overheid kan doelen stellen, absoluut. Ze kan zelfs een richting zetten. Maar ze kan niet alle problemen op zich nemen en ze oplossen. Ze heeft geen flauw benul van de lokale oplossingen, gedragenheid en persoonlijke inventiviteit.

Ondanks haar schrijnend gebrek aan kennis en begrip van heel lokale tendensen laveert ze als een olifant in een porseleinwinkel. De regels die ze verzint zijn namelijk niet afgestemd op de realiteit. Dat kan, met de beste wil van de wereld, niet vanuit een centraal niveau. Met als gevolg, beleid dat niet werkt, vooral veel woede opwekt met als gevolg aversie.

Ze erodeert het ondernemerschap van het individu. Ze geeft impliciet het signaal aan ons allen: u heeft geen verantwoordelijkheid. Volg gewoon onze regeltjes. Wij denken wel voor u.

Ruimte laten

Dat kan anders, dat kan beter. De overheid moet haar milieubeleid, haar klimaatbeleid, haar natuurbeleid anders voeren. Het dient opnieuw geschoeid te worden op de leest die onze voorouders zo mooi voor ons hebben vastgezet. Op de leest van het rentmeesterschap.

Hoe dan? Wel, de overheid kan de maatschappelijk overeengekomen richting best uitzetten. Welke milieu-, klimaat-, natuurdrukken verdienen prioriteit? Welke inzichten zijn het meest recent? Welke noden zijn het hoogst? Maar nadien dient ze vooral ruimte te geven aan individuele eigenaars, boeren, burgers en natuurbeschermers. Laat hen, samen, of elk op eigen terrein systemen opzetten. Geef hen de ruimte om doelen te halen. Toon hen de resultaten, ondersteun hen als het goed gaat en duw hen als het beter moet, maar een overheid dient voorts vooral bescheiden en afzijdig te zijn. Slechts zo kan de inventiviteit, verantwoordelijkheid en het vertrouwen versterkt worden.

Sluitstuk daarbij: blijf van eigendom af. Een overheid die zelf koopt, beslist om radicaal en hard in te grijpen in de verantwoordelijkheid van het individu en de groep. Het is de snelste weg naar een dicterende overheid. De snelste weg naar een milieubeleid waartegen protestmarsen worden georganiseerd. De snelste weg naar een milieubeleid dat niet langer dan een legislatuur standhoudt. Van dat soort beleid hebben we genoeg gehad. Aan het werk nu.