Het surrealisme heeft een nieuw kunstwerk opgeleverd: de Belgische sociale zekerheid  

We zijn niet voor niks het land van het surrealisme. Magritte en Delvaux hebben naam en faam gemaakt in Belgische kringen als surrealistische kunstenaars. Logisch toch, want alles aan dit land is surrealistisch. Neem nu onze sociale zekerheid. Nog meer dan Magritte neemt die surrealistische vormen aan. Zeker als wordt gesteld dat ze tot de ‘beste ter wereld’ behoort. Kan het nog absurder klinken? Blijkbaar wel als het van de verdedigers van de Belgische instituten afhangt. Maar de werkelijkheid is triest. Veel aan die sociale zekerheid houdt geen stand meer in de toetsing met de realiteit bij onze buren. Want veel zekerheid biedt ze niet. En écht sociaal is ze al zeker niet! Een bijdrage van Jurgen Constandt, directeur van het Vlaams & Neutraal Ziekenfonds. 

Gezondheidszorg

Neem nu onze gezondheidszorg. Lang geroemd als parel van die Belgische sociale zekerheid. De meest recente OESO-statistieken [1] laten verstaan dat die parel veel van zijn glans verloren is. 50,8 miljard gaven we met zijn allen in 2019 uit aan gezondheidszorg. Daarvan draagt de sociale zekerheid niet de volle 100%, wat ideaal zou zijn, maar slechts 77% van de kosten. De rest komt uit private middelen, via aanvullende verzekeringen van ziekenfondsen of private verzekeraars, en het grootste deel zelfs — 9,2 miljard euro — betaalden de mensen volledig uit eigen zak. Tot daar dus het sociale.

Nergens in West-Europa moet een patiënt dieper in zijn of haar buidel tasten om medische kosten te betalen. Ruim 18 % van de gezondheidskosten betalen we volledig zelf! In Frankrijk is dat 9%, in Nederland nog geen 11% en in Duitsland bijna 13%. Kijken we naar tandzorgen dan is het nog slechter gesteld. Meer dan de helft van de betaalde kosten komt uit eigen zak. Voor ambulante medische zorgen, versta een bezoek bij de huisarts of de specialist, is dat ruim 35 % en bij het bezoek aan de apotheek mogen we er prat op gaan dat we ruim 40% van alle kosten zelf mogen dragen.

En dan zwijgen we nog over de populaire hospitalisatieverzekering. Probeer dat begrip eens uit te leggen bij onze noorderburen. Zij kennen dat niet omdat ze daar bij een ziekenhuisopname amper iets uit eigen zak moeten betalen. Wij daarentegen wel. Ruim 1,385 miljard [2] betalen de Vlamingen en Franstaligen zelf als ze in een ziekenhuis opgenomen worden. Jawel, Magritte, surrealisme is er niet alleen in de beeldende kunst.

Pensioenen

En dan die tweede parel van onze sociale zekerheid: de pensioenen. Ook hier springen we even over de grens naar Nederland. En wat je dan ziet is te gek voor woorden. Het verschil kan niet groter zijn. Neem nu de lage inkomens. Een pensioengerechtigde krijgt in België een pensioen dat ongeveer 67,5% van het loon tijdens de actieve loopbaan bedraagt. In Nederland is dat 73,1%. Wat daarna volgt is nog irreëler. Een gemiddelde verdiener krijgt in België 43,4% van zijn of haar loon als pensioen. In Nederland is dat net geen 70%. En een goed verdiener, twee keer het gemiddeld inkomen, kan op nog geen 30% — jawel dertig procent — rekenen als pensioen van zijn of haar loon terwijl onze Nederlandse buur in hetzelfde profiel 68% gestort krijgt. [3] Tja, dan kan je moeilijk zeggen dat je nog uitkijkt naar die rustige levensperiode.

Werkloosheidsverzekering

Maar niet getreurd. Er is nog een derde parel in onze sociale zekerheid: de werkloosheidsverzekering. Laat het woord ‘verzekering’ maar vallen, want ook hier zien we, net als bij de pensioenen, dat de uitkering niet meteen gekoppeld is aan het inkomen dat het placht te vervangen. Kan ook moeilijk want de werkgelegenheidsgraad is niet meteen een toonbeeld van grote inzet.

In de fameuze federale arbeidsdeal is sprake van een werkgelegenheidsgraad van 80%. Dan gaat Vivaldi toch eens een hoge noot moeten produceren, want de regionale verschillen [4] zijn nogal manifest. Brussel 62,6%, Wallonië 65,8% en Vlaanderen 76,2%. Op die manier ga je nooit een stevige sociale zekerheid uitbouwen en zeker geen zekerheid.

Culpabiliseren

Waar die sociale zekerheid continu spreekt over solidariteit, is de solidariteit al lang zoek. De sociale zekerheid is een instrument geworden om te culpabiliseren. Om Vlamingen in de hoek te zetten als ‘egoïsten’, waarbij hij die de beschuldigende vinger uitsteekt te weinig verantwoordelijkheidszin aan de dag legt. Dit kan alleen in een land dat de bakermat is van het surrealisme. Nochtans kan het anders. Veel realistischer, veel socialer en met veel meer zekerheid. Denemarken, een land van 6 miljoen inwoners bewijst het elke dag opnieuw. Het heeft een pertinent, efficiënt en doeltreffend socialezekerheidsstelsel. En Nederland idem dito. Een grotere bevolking weliswaar, maar een sociale zekerheid die niemand in de kou laat en waar de burgers bijdragen aan een systeem dat ervoor zorgt dat de ‘out-of-pocket’ zo laag mogelijk is. Hier niet.

In België zitten we met de hoogste belastingdruk om onder meer de sociale zekerheidskas te spijzen en toch betalen we met zijn allen nog het meest uit eigen middelen voor de basisbehoeften die die sociale zekerheid zou moeten afdekken. Beweren dat we de beste sociale zekerheid ter wereld hebben, bewijst alleen dat het surrealisme nog altijd springlevend is in België, al halen we er al lang geen prijzen meer mee. Hoog tijd is dat we de sociale zekerheid niet langer overlaten aan het Belgisch surrealisme maar aan het Vlaams realisme.

Waar zit hier de sociale zekerheid… dat roemruchte Belgische systeem dat ongelijkheid moet bestrijden en mensen alle kansen op de beste gezondheidszorgen moet bieden?

[1] OECD Health Statistics, 2021, figures for 2019.

[2] IMA-ziekenhuisbarometer 2021 (cijfers voor 2019)

[3] OECD, Pensions at a glance 2021

[4] Cijfers 3de kwartaal 2021 – https://statbel.fgov.be/nl/