Het verhaal van Steppenwolf: blind jongetje ontvlucht Sovjetzone en wordt rockster in VS

De gewezen luchtmachtofficier Theo de Vos schreef een aangrijpend boek, Plectrum & Prikkeldraad, over de vlucht van de jonge weduwe Elsbeth en haar negen maanden oude baby Waquin, eerst in 1945 uit het platgebombardeerde Thüringen in de Sovjetzone van Duitsland naar de Bondsrepubliek. En later vluchtten ze naar Canada om uiteindelijk in de Verenigde Staten terecht te komen. Waquin Krauledaitis (zijn vader was een Litouwer) werd John Kay. Totaal onverwacht maakte hij carrière als rockzanger met de wereldhit Born to be wild en de band Steppenwolf.

Hoe kom je erbij om een boek te schrijven over zo twee zo uiteenlopende onderwerpen als de naoorlogse deling van Duitsland en de harde rockmuziek van Steppenwolf?

TDV

Theo de Vos.

Theo De Vos: ‘De initiële bedoeling was om een verhaal te schrijven over Heimatvertriebenen. Dat waren Duitse (en andere) bevolkingsgroepen die door het Stalinregime werden gedeporteerd en verplicht werden elders te gaan wonen. Toen ik daarover bijkomende opzoekingen wilde doen in de Nationale Duitse Bibliotheek (Leipzig), sloeg Corona hard toe en mochten we niet meer reizen.’

‘Toen ontsprong bij mij dat idee om alle dingen die ik had verzameld te koppelen aan het verhaal van één welbepaalde jonge Duitser. Die jongen, geboren in Tilsit (Oost-Pruisen), moest als 9-maanden oude baby met zijn moeder in januari 1945 op de vlucht voor het uit Rusland aanstormende Rode Leger. Zijn vader, de Litouwer Fritz Krauledaitis, was dan al gesneuveld in een Duits uniform. Ze kwamen terecht in de zone die nadien Oost-Duitsland werd, maar zij vluchtten later naar het Westen. Het verhaal van het jongetjes, als oorlogs- en politiek vluchteling, loopt later over in de story van een muziekicoon.’

Hoe verliep in grote lijnen de tragedie van de miljoenen Duitse oorlogsvluchtelingen die de verre tocht ondernamen van het Oosten naar het Westen, om aan de Sovjettroepen te ontkomen?

‘De mensen moésten op de vlucht, want de Russische soldaten gingen verschrikkelijk tekeer tegenover de Duitsers. Dat was als wraak voor de vreselijke ravage die door de nazi’s eerder in Rusland was aangericht.’

‘Bij het Russische eindoffensief, in januari 1945, werden in winterse omstandigheden duizenden paarden ingespannen en miljoenen Duitse vluchtelingen trokken met grote sleeën richting moederland, waar ze dachten veilig te zijn. Zij die niet meer over land konden vluchten, werden soms ontzet via de zee. Van de 15 miljoen vluchtelingen, overleefden 2 miljoen mensen de vlucht niet. De meesten kwamen om van complete ontbering of stierven in de bombardementen.’

Hoe komt het haast blinde jongetje met zijn Litouwse naam Waquin Krauledaitis in hemelsnaam in Canada terecht? Hoe kreeg zijn moeder dat voor elkaar?

‘Na de Wapenstilstand van 8 mei 1945, belanden Elsbeth en haar zoontje Waquin in de Sovjetzone, dat later Oost-Duitsland wordt. In 1949 vlucht Waquin als 5-jarig ukkie met zijn mama door de prikkeldraad van Oost- naar West-Duitsland. Elsbeths beweegreden is evenwel niet zozeer van politieke aard. De kleine is zo goed als blind en in West- Duitsland, hoopt ze, kunnen zijn hondsslechte ogen worden behandeld. De familie krijgt in haar nieuwe woonst in Hannover brieven toegestuurd van familieleden die naar Canada waren uitgeweken. Elsbeth laat zich overhalen om ook die stap te wagen. Haar tweede echtgenoot, Gerhard Kyszinski, is een handige klusjesman en die kan daar werken in een bouwbedrijf. De 14-jarige Waquin moet mee. Hij spreekt nog geen woord Engels. Als fan van Elvis Presley en Little Richard droomt hij al wel van een muzikale carrière.’

Wat was de evolutie van de vluchteling Krauledaitis tot de wereldster John Kay?

Tdv

Auteur Theo De Vos (links) en John Kay.

‘Hij krijgt de aangepaste naam Joachim Fritz Krauledat. En in Toronto krijgt hij de naam John Kay door toedoen van zijn gymnastiekleraar in de middelbare school. Die komt met dat idee op de proppen, omdat hij omwille van zijn ‘Anglo’-tongval Joachims naam niet kan uitspreken. ‘K’ staat voor Krauledat en klinkt fonetisch als ‘Kay’, vandaar. Omdat Joachim omwille van zijn barslechte ogen geen (groeps)sporten kan beoefenen, zit hij altijd op de gitaar te tokkelen wanneer anderen zich uitleven op het sportveld.’

‘Na zijn middelbare studies verhuizen zijn ouders naar de VS. Eerst naar Buffalo en dan naar de Westkust nabij Los Angeles. John heeft inmiddels vlotjes gitaar leren spelen en hij treedt daar met de akoestische gitaar en een mondharmonica op in kleine zaaltjes. Hij brengt eenvoudige blues-nummertjes.’

‘Omdat de muziektrend in 1963-1964 begint te kantelen en de Britse popmuziek van Beatles en Rolling Stones wereldwijd populairder wordt, gaat John op zoek naar andere werkterreinen. Hij komt zodoende in 1965 opnieuw terecht in… Toronto. Daar leert hij de jongens kennen van de band Sparrow en hij wordt door hen gevraagd als nieuwe frontman. Sparrow wil een andere weg inslaan dan die van de Britse soft-pop. Met Johns ruige bluesy-stem kunnen ze zich focussen op iets totaal nieuws.’

‘Later komen ze via New York in Los Angeles terecht. Na enkele ups en downs, split Sparrow in de zomer van 1967. Wat later wordt Steppenwolf opgericht. Er is heel wat bloed, zweet en tranen aan voorafgegaan… En ook Dame Fortuna zal ruim haar duit in het zakje doen.’

Je schrijft dat hij in zijn teksten af en toe flink de ‘militante toer’ opgaat?  Hoe bedoel je dat? 

‘Steppenwolf heeft zich vanaf het begin fel afgekeerd van ‘Uncle Sam’ en hekelt voortdurend het politieke kluwen in de VS. Dat eigen kritische statement is zowat de rode draad geweest in hun hele muzikale bestaan. In het album Monster haalt dat militante standpunt de absolute climax. Het album slaat in de VS in als een bom. De situatie van toen (1969-1970) wordt door veel Amerikanen anno 2022 trouwens gezien als een reflectie op de huidige situatie.’

Bleef John Kay zich bewust van zijn origine en de historische draaikolk waaruit hij was opgerezen?

‘John Kay heeft altijd beseft hoeveel geluk hij heeft gehad toen hij in 1949 kon vluchten van Oost naar West. Hij heeft daar ook enkele nummers over geschreven. John is trouwens lang Duitser gebleven. Hij wilde zich niet laten naturaliseren, omdat hij vindt dat de mensen overal in de wereld het even slecht doen, welke nationaliteit zij ook hebben.’

Hoe verliep de oprichting van de band Steppenwolf in 1967?

Robert Essel

John Kay

‘Na de split van Sparrow (zomer 1967) komt John dankzij zijn vrouw Jutta in Los Angeles in contact met een persoon die werkt voor Dunhill Records. Die beluistert de Sparrow-opnames en vraagt John om de groep terug bijeen te brengen. Bassist Nick St.Nicolas en gitarist Dennis Edmonton (alias Mars Bonfire) weigeren. Jerry en Goldy, de 2 anderen, zijn wel bereid om het nogmaals te proberen. Zij rekruteren een nieuwe bassist en een nieuwe gitarist.’

‘Uiteindelijk krijgt de band een platencontract aangeboden en nemen ze hun eerste elpee op in de herfst van 1967. Die elpee staat meteen in de Amerikaanse top 5. Hun eerste single A girl I knew flopt wel. De volgende 45-toerenplaat Sookie, Sookie, in januari 1968, doet het iets beter. Maar met Born to be Wild verovert de groep in de lente van 1968 prompt alle hitlijsten ter wereld. Dit nummer wordt in 1969 ook gebruikt in de film Easy Rider, samen met The Pusher, een ander nummer van hun eerste elpee. Born to be Wild en de cultfilm Easy Rider vormen de vonk die het mega-succes mogelijk maakt dat meer dan vijf decennia duurt. Maar dan moet je het boek lezen.’