Hoe maken we Vlaanderen energetisch onafhankelijk?

De energiewende is een catastrofe. Het kost handen vol geld en levert amper iets op. Windmolens leveren alleen maar elektriciteit als het waait en zonnepanelen als de zon schijnt. Terwijl kerncentrales vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week continu goedkope energie opbrengen. Elektriciteit wordt zo goedkoop dat Vlaanderen energetisch onafhankelijk wordt.

Kernenergie om de groeiende vraag op te vangen

De vraag naar energie groeit. De (wereld)bevolking neemt toe. En we doen meer elektrisch. De elektrische wagen zal de vraag naar elektriciteit doen exploderen. Deze toenemende vraag kan niet opgevangen worden met onstandvastige windmolens en zonnepanelen. Overigens moet hernieuwbare energie gesteund worden door klassieke centrales. Opteren voor gascentrales zal de CO2-uitstoot doen toenemen. Het meeste CO2-realistische scenario is om onze oude nucleaire centrales te vervangen door nieuwe, veiligere en meer duurzame entiteiten die evenmin CO2 uitstoten.

Nochtans laat een opmerkelijke passage uit het regeerakkoord (p. 208) vermoeden dat Vlaanderen definitief zou willen afstappen van kernenergie en volledig wil overschakelen op wind en zon. Geen te volgen richting, als u het ons vraagt.

Niet alles uit het verleden moet immers afgevoerd worden. Een traditionele kerncentrale heeft een aantal moduleerbare componenten. Indien deze  componenten als serieproducten gebouwd worden, zijn belangrijke prijsverlagingen mogelijk. Tot dusver zijn de principes van serieproductie nog niet toegepast voor kerncentrales. Nieuwe kerncentrales worden nog altijd gebouwd alsof het telkens om een prototype zou gaan (wat de kosten nodeloos opdrijft). Daarbij wordt ook nog altijd de voorkeur gegeven aan grote centrales van telkens 1000 MWe (zoals Doel), met een bouwtijd van tien jaar.

Nochtans kunnen centrales met kleinere reactoren gebouwd worden op een tijdspanne van twee jaar. Deze kleinere centrales hebben met een veel snellere leveringstijd een gigantisch betere impact op het financiële risico.

De huidige kerncentrales zijn nog van een verouderd type met als oorsprong een duikbootontwerp uit 1956 dat gebaseerd is op een zogenaamde drukwatereactor (Pressurized Water Reactor (PWR)). Bijkomend nadeel van die oude PWR-reactoren is dat slechts 0,7 % (!) van het uranium in energie omgezet, om vervolgens aan een laag rendement elektriciteit op te wekken.

Kunstmatig hoge kostprijs: domper op de ontwikkeling

Het zou 10 miljard euro kosten om opnieuw een kerncentrale zoals Doel te bouwen, met een vermogen van 1.000 MWe. Hierbij moet opgemerkt dat de kostprijs eigenlijk kunstmatig de hoogte wordt ingejaagd door steeds strenger wordende veiligheidsvoorschriften die feitelijk niet nodig zijn. Zo hebben de laatst gebouwde Europese PWR-centrales een gemiddelde kostprijs van 10 miljoen euro per MW elektrisch vermogen.

In China valt die kostprijs behoorlijk lager uit, omdat er geen echte politieke weerstand tegen kernenergie is. China ontwikkelde zijn eigen type van PWR-kerncentrale, welke uitgerold worden aan een kost van 2,5 miljoen EUR per MW elektrisch. U leest het goed: in China maken ze elektriciteit met kernenergie aan één vierde van de kostprijs van bij ons! De vraag stelt zich niet alleen wie de hier de oplichters zijn, maar vooral of onze maak-industrie hier nog lang zal blijven als ze elders aan microscopische prijzen permanent over gigantische hoeveelheden elektriciteit kan beschikken? Terwijl de milieu-activisten zich hoe dan ook moeten bewust zijn van het feit dat we deze kernafval producerende Chinese industrie onrechtstreeks invoeren via de import van de Chinese producten. Met de zwaar vervuilende vrachtschepen voor ogen is het dus niet zinloos om de maakindustrie in Europe te stimuleren.

Het onderscheid tussen ‘geïnstalleerd’ en ‘geproduceerd’ elektrisch vermogen wordt te weinig gemaakt. Zo levert 1 MW geïnstalleerd vermogen aan zonnepanelen ’s nachts geen elektriciteit. Een kerncentrale natuurlijk wel. Een windmolen (in principe 1 MW vermogen) draait ook maar één-derde van de tijd. Daarom lukt het dus niet om met duizend windmolens bijvoorbeeld de kerncentrale van Doel te vervangen.

Maar ook de gewone consument en de huishoudens zijn de dupe van de hoge elektriciteitsprijzen bij ons. Gemiddeld is de marktprijs van elektriciteit (dat is de prijs waartegen de producenten hun elektriciteit verkopen) 45 EUR per MWh; of omgerekend 4,5 Eurocent per kWh. Nochtans bedraagt de meterprijs die de verbruiker wordt aangerekend 30 Eurocent per kWh. Dat is zeven keer meer dan de producent ontvangt. Een groot gedeelte van de meerprijs gaat naar distributie en de hogere kostprijs van de zgn. ‘groene energie’. We betalen ons dus blauw aan groene elektriciteit.

Nieuwe uraniumcentrales als oplossing

Vandaar de noodzaak aan de omschakeling naar nieuwe kernreactoren. Men kan er het bestaande kernafval mee verwerken. In de nieuwe snelle reactoren is die omzetting boven de 20%, of ongeveer 30 keer zo veel als in de oude. Sommige reactoren zijn zo ontworpen dat ze gedurende 25 jaar met dezelfde splijtstof kunnen draaien. Ze kunnen voor de veiligheid dichtgelast geleverd worden. Door reactoren zo te ontwerpen dat ze geschikt zijn om bestaande afval te verwerken kan meteen een belangrijke politieke hinderpaal voor kernenergie worden overwonnen. Bijkomend voordeel is dat in plaats van dat het handenvol geld zou kosten om dat nucleair afval op te slaan, we het kunnen aanwenden als gratis brandstof.

Plaats de kerncentrales off-shore

Niemand wil kerncentrales in zijn achtertuin, net zo min als windmolens. Hiervoor bestaan er eenvoudige oplossingen. Omwonenden krijgen een directe reductie op hun elektriciteitsprijs, dit is eenvoudig mogelijk door een nieuwe lokaal distributienet uit te bouwen.

Als alternatief op deze methode kunnen kleine reactoren ook gebruikt worden om off-shore  te plaatsen. Een hoogspanningsaansluiting is reeds aanwezig.  Dit is niet mogelijk met grotere centrales. Bijkomend voordeel is dat er onder water steeds voldoende koelmiddel beschikbaar is.

Mankala betaalt de rekening

De hamvraag is natuurlijk wat al dat moois nu feitelijk kost en wie de rekeningen betaalt? Coöperatieve methodes worden gebruikt om energie-investeringen te financieren. Het in Finland ontwikkelde ‘Mankala-principe’ gaat hierin een stap verder. Participanten worden niet uitbetaald in geld, maar onder de vorm van elektriciteit. In Finland waren de participanten vooral industriële partijen uit de papier-industrie. Voor zeer vele kleine participanten kan hetzelfde principe worden gebruikt. Blockchain-technologie kan gebruikt worden om het deelbewijs van een participant te beheren en verhandelbaar te maken.

Door gewone burgers te laten participeren in een winstgevend instrument kunnen we in versneld tempo onze energievoorziening veranderen. Als we kijken naar de gigantische hoeveelheden elektriciteit, aardgas en petroleum die vandaag worden ingevoerd, kunnen we spreken van een onwaarschijnlijke opportuniteit die voor het grijpen ligt.

Energetisch onafhankelijk!

Een kleine centrale is van de ordegrootte van 60 MWe of 60 000 eenheden van 1kWh. Ter illustratie: België zou momenteel zo’n 200 installaties nodig hebben om zichzelf volledig van elektriciteit te voorzien (piekmomenten inbegrepen). Maar je kan België niet vol zetten met 12.000 windmolens met een vermogen van 1 MWe.

Indien we uitgaan van een kost van 5000 euro per kWe vermogen voor een nieuwe nucleaire centrale (of het dubbele van de kostprijs in China) dan kunnen 12.000 familiale participanten (het inwonersaantal van een grote gemeente, zeg maar) die elk investeren in 5 kWe met 25.000 EUR, jaarlijks elk 43 800 kWh opwekken, en dit gedurende 25 jaar. Dit komt neer op 2,2 eurocent per kWh (zelfs vermeerderd met de distributiekost zou dit maximaal 10 eurocent mogen kosten). Wie kan rekenen, ziet dat de huishoudens in die gemeente dus meer dan het tienvoudige produceren dan ze verbruiken, zodat ze 90 % van hun elektriciteit aan omliggende gemeenten kunnen verkopen met winst. Van financieel rendement gesproken! In dit verband moet nog aangestipt worden dat de technische kost om zo’n reactor te bouwen over de ganse wereld feitelijk gelijk is; maar we voorzien een bedrag ten belope van de basiskostprijs aan veiligheidsvoorzieningen (waarvan kan vermoed worden dat die in Europa zullen opgelegd worden).

Opportuniteit

Met Euratom, het SCK en het MYRRHA heeft Vlaanderen de kennis in huis om dergelijke nieuwe modulaire centrales in serie te bouwen, wat de kostprijs nog meer zal doen dalen. Het kernafval van de oude centrales kan gebruikt worden om nieuwe elektriciteit op te wekken (behalve de bouw van de centrale is de grondstof gratis).

Daarin schuilt zelfs een opportuniteit voor de uitbouw van een nieuwe industrie. Het overschot van de geproduceerde elektriciteit kan geëxporteerd worden (bijvoorbeeld aan Duitsland, dat helemaal gerookt uit zijn avontuur met de bruinkoolcentrales komt), en de modeleerbare centrales ook (bv. naar de rest van de wereld met grote bevolkingsaantallen, zoals Afrika, China en India).

Investeren in kernenergie betekent ook dat we kunnen stoppen met het invoeren van fossiele brandstoffen uit de OPEC-landen en wordt de stroom aan petro-dollars drooggelegd.

Politieke omslag

Op het nucleaire vlak moet een politieke omslag gemaakt worden. Vandaag is alle macht nog geconcentreerd bij één enkele Franse monopolist. We stellen ons de vraag of de voorgenomen sluiting van de Belgische kerncentrales vanuit Frankrijk wordt aangestuurd, zodat ons land in een afhankelijke situatie wordt gehouden en het verplicht blijft om vanuit praktische noodzaak (nucleaire) elektriciteit in Frankrijk te blijven aankopen. Merkwaardig genoeg vindt de zuidelijke monopolist een dankbare medestander in de lokale milieubewegingen die ijveren voor een kernuitstap. Enkel door de instrumenten van dit monopolie met een kritische bril te bekijken, is het mogelijk om nieuwe technologieën in Vlaanderen een kans te geven en een energetisch onafhankelijk Vlaanderen op de kaart te zetten.