Identiteit in viertal nieuwe films

Wie ben ik? Wie wil ik zijn? Deze vragen stellen de hoofdfiguren in een viertal nieuwe films! Of dat nu een aangerande vakbondsvrouw in Frankrijk is, een kolos van een docent Amerikaanse literatuur in Ohio, de zoon van zijn vader of bioscoopmedewerkers in Kent.

De vakbondsvrouw

Op 17 december 2012 werd Maureen Kearney thuis gevonden, gekneveld en zwaar mishandeld. En dat na intimidatie en anonieme bedreigingen. Tot op de dag van vandaag zijn de daders onbekend. Maureen Kearney was vakbondsvrouw van CFDT bij Areva, een groot Frans bedrijf op het vlak van kernenergie. Dankzij een klokkenluider was ze aan de weet gekomen dat Areva op het punt stond om een deal te sluiten met China waardoor niet alleen gevoelige nucleaire technologie zou worden uitgewisseld maar ook dat om en bij de 50.000 werknemers in Frankrijk hun job dreigden te verliezen.

La Syndicaliste van Jean-Paul Salome (***, vanaf deze week in de bioscoop) is gebaseerd op het boek dat daar binnenkort over gaat verschijnen. Want de pers gaf tien jaar geleden niet thuis.

Jean-Paul Salome: ‘Je gaat je toch afvragen wat de rol van de pers is, de vierde macht in een democratie. Op een dubieus berichtje in de krant Liberation na is haar geval niet bekend geraakt. Een en ander zou te maken hebben met het feit dat rechts en links de presidenten Sarkozy en Hollander betrokken partij waren en dat rechts noch links garen kon spinnen met deze onverkwikkelijke zaak.’

‘Een tweet had me op de hoogte gebracht van het boek, een enquête, pure onderzoeksjournalistiek. Na het boek gelezen te hebben was ik kwaad, verbijsterd, echt verontwaardigd. Ik ben cineast en dus vond ik het mijn plicht om het geval Maureen Kearney te laten kennen, haar strijd bekend te maken en wat ze heeft moeten doorstaan. Het boek en Maureen Kearney zelf waren mijn bronnen. We hebben er ook alles aan gedaan opdat de protagonisten fysiek ook zoveel mogelijk zouden gelijken op de echt bestaande spelers.’

Halfweg de polar, die doet denken aan de politieke thrillers van Alan Pakula, wordt La Syndicaliste een studie van de vrouwelijke psyche, wanneer Maureen Kearney voor de politie van slachtoffer ineens verdachte wordt. Misschien heeft ze wel alles in scène gezet? Het feit dat ze al werd verkracht toen ze 20 was speelt tegen haar. La Syndicaliste laat zien hoe vrouwonvriendelijk het hele systeem – van de bedrijfswereld tot en met de politie en gerecht – in Frankrijk nog altijd is.

Salome: ‘In de wereld van kernenergie zijn heel weinig vrouwen. Maureen Kearney komt uit een heel andere sociale klasse. Gezien haar job frequenteerde ze die hogere klasse wel maar ze maakte er geen deel van uit.’

Isabelle Huppert is de perfecte incarnatie van Maureen Kearney. Zij straalt wel vaker in bepaalde zin een zekere ambiguïteit uit. Salome: ‘Isabelle Huppert heeft onmiddellijk ja gezegd toen ik haar polste voor het project. Ze had het boek gelezen. Met haar in het achterhoofd ben ik dan aan het scenario beginnen schrijven.’ De rol van Maureen Kearney is de bekende actrice op het lijf geschreven.

Salome: ‘Dat deel van de film, het portret van een vrouw, is niet in het boek terug te vinden. Dat is mijn inbreng. Op dat ogenblik verdwijnen de mensen uit de bedrijfswereld en de politiek ook letterlijk uit beeld. Bovendien moest ik de toeschouwer – zoals de politie – aan het twijfelen brengen over wat de vakbondsvrouw precies was overkomen. De film is vanuit het personage van Maureen Kearney geschreven. De toeschouwer moet zich ook kunnen inleven in wat haar in deze positie heeft gebracht. En het is soms boeiend om te spelen met het beeld dat een actrice oproept.’

Moby Dick

The Whale (Walvis) van Darren Arinofsky, (****, vanaf deze week in de bioscoop), gebaseerd op een min of meer autobiografisch theaterstuk van Samuel Hunter, gaat over alles behalve over zwaarlijvigheid. Dat deze erudiete prof Amerikaanse literatuur die zich niet lijfelijk aan zijn studenten wil vertonen – hij schaamt zich kapot – en zich doodvreet aan junk food, heeft zo zijn redenen. Door zijn gewicht zit Charlie (Brendan Fraser in de rol van zijn leven) opgesloten in zijn lichaam, kan zich nog amper bewegen. Zelfdestructie, zo lijkt het wel. Een geliefkoosd thema in de films van Aronofsky. Charlie is een complex heerschap. Niemand laat hij in zijn leven toe, behalve Liz, een vriendin en verpleegkundige en een vogeltje dat trouw elke dag zijn portie kruimels op een van de vensterbanken komt ophalen. Die eenzaamheid vreet aan Charlie, maakt hem stilaan kapot. De titel van de film slaat helemaal niet op zijn lichaamsgewicht maar is een allusie op zijn favoriete boek Moby Dick van Herman Melville, de metaforische witte olifant die wij allemaal najagen in ons leven.

Maar dan duiken heel onverwacht in zijn leven op: Thomas, een jonge evangelist van New Life die hem per se wil redden en zijn boze dochter Ellie die hij niet meer heeft gezien sinds hij zijn vrouw verliet voor Alan, een student. Het is zijn dood die Charlie, gek van verdriet, heeft doen wegzinken in zijn obsessieve vraatzucht.

Dankzij de komst en het geregeld terugkeren van zowel Thomas als Ellie heeft het leven opnieuw zin!

Aronofsky maakt van The Whale, vormelijk een donker Kammerspiel, een heerlijk existentieel steekspel over literatuur, verlossing en empathie.

Zoon en vader

Ging zijn vorige, succesvolle film The Father over een dementerende vader in The Son (***, momenteel in de bioscoop) portretteert Florian Zeller een jongen van 17 met zelfdestructieve neigingen. David liegt dat hij naar school gaat en thuis kijkt hij uitsluitend naar tekenfilms (!). En hij heeft een problematische relatie met zijn (gescheiden) vader, een ambitieus politicus die op zijn beurt ook een vader heeft. En wat voor een! Het pakkende en beklemmende The Son is het tweede deel van een drieluik en was oorspronkelijk ook al een theaterstuk.

Cinema Empire

Empire of Light van Sam Mendes (***, momenteel in de bioscoop) is een pracht van een eresaluut aan de filmpaleizen van weleer, aan de bioscopen van toen. Aan de vergane glorie van een machtig aangeklede cinemazaal tot en met de magie van de projectiecabine.

Om de schwung in deze innemende kroniek te houden krijgen de hoofdpersonages, collega’s in de Cinema Empire in Kent met nogal wat persoonlijk en maatschappelijk onheil te maken. Duty manager Hilary heeft een bipolaire stoornis en is pas vrij uit een psychiatrische instelling terwijl de jonge zwarte Stephen in feite architectuur wil gaan studeren. In het Groot-Brittanie van Thatcher krijgen zij respectievelijk te maken met seksueel grensoverschrijdend gedrag en met racisme van oud en jong (skinheads).