Internationale politiek is geen zaak voor de Bond Zonder Naam

Ik schrijf het volgende met spijt en zou wensen dat het anders was, maar…

Als lid van de commissie buitenlandse zaken kan ik mij weer storten op een oude liefde: de internationale politiek. Boeiend alleszins, maar vooral zo anders dan de nationale politiek. We beseffen te weinig hoe klein de politieke tegenstellingen zijn binnen Vlaanderen. Onlangs woonde ik een conferentie bij van de OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa) waar zich zo’n 150 parlementsleden konden uitspreken over de asielcrisis en het conflict Rusland/Oekraïne. Vooral de diepe regionale kloven, bijvoorbeeld tussen het oosten en westen van Europa, vielen me daarbij op. Het grote verschil in gevoeligheden ook. De mentaliteitsgrens in Europa tussen noord en zuid bleek dan weer overduidelijk in de economische dossiers.

Het mag ons niet verbazen. Zelfs de zakdoek die België heet, herbergt twee democratieën. De tegenstellingen die op internationale fora heersen, zijn zoveel groter dan die op het nationale toneel, waar ze nochtans al veel groter zijn dan binnen Vlaanderen. Daarom dat het Vlaams parlement wel eens op een makke parochieraad lijkt, het Belgische parlement al wat levendiger is, en op Europees niveau het bijna andere werelden zijn die op elkaar botsen.

Die diepe cultuurverschillen zijn natuurlijk nog manifester op wereldschaal. Onlangs bezocht een Iraanse delegatie het Belgische parlement. Ik kwam binnen met mijn vrouwelijke medewerkster en meteen werd ons ingefluisterd dat zij straks bij het afscheid geen hand mocht geven aan de Iraanse heren. Zij niet, ik wel. En inderdaad, bij het buitengaan knikten die Iraniërs wat verstrooid naar de vrouwelijke aanwezigen en schudden ze onze mannelijke handen stevig en vriendelijk. En wat gebeurt er als een delegatie van ons naar Iran gaat? Jawel, ook dan schudden mannen geen vrouwenhanden. Hier gelden de regels van de gasten, ginder die van de gastheren. Met andere woorden: onze normen zijn nooit van toepassing.

Want wij zijn zoals dat heet ‘empathisch’. ‘Wie goed doet, goed ontmoet’ klinkt een regel die de opvoeding van velen onder ons heeft beheerst. Het Bijbelse tafereel* staat ons nog voor ogen, van het lammetje dat zich tegen de warme buik van de soezende leeuw vleit. En jarenlange blootstelling aan Bond Zonder Naam-tegeltjes blijft evenmin zonder gevolgen.

De ‘wie goed doet, goed ontmoet’-regel is zeker bruikbaar in interpersoonlijke betrekkingen (liefst ook daar in het besef dat hij dikwijls wordt geschonden). In de politiek dient dit beginsel met meer terughoudendheid gehanteerd te worden maar tussen mensen die elkaar letterlijk én figuurlijk begrijpen, kan er wel wat mee gedaan worden. 

Hoe ruimer het speelveld, hoe gevaarlijker het wordt om die regel als leidraad te gebruiken. Right or wrong, my country. Realpolitik. Grote jongens weten al eeuwen hoe het echt werkt. Henry Kissinger is niet toevallig een Amerikaan van Duitse afkomst.

Op het internationale toneel gelden inderdaad andere regels. Empathie wordt daar doorgaans begrepen als zwakheid. Nationaal belang is er de norm. Wie die waarheid negeert omdat ze botst met het wensbeeld, eindigt gewoonlijk aan de kant van de verliezers. Vooral bij de linkerzijde bestaat er zo’n stroming die internationale politiek wil bedrijven op basis van morele normen. Een bepaalde progressiviteit omarmt in de internationale politiek nadrukkelijk het waarden & normen-discours dat zijzelf zo graag belachelijk maakt als het binnenlands wordt gehanteerd. In feite maken die ‘idealisten’ zich schuldig aan een duidelijke vorm van eurocentrisch denken. Daarachter gaat een fundamenteel gebrek aan multicultureel aanvoelen schuil, want ze negeren de manier waarop in vele andere culturen machtspolitiek wordt bedreven.

We mogen ook in de internationale politiek onze eigen normen niet volledig opzij schuiven, maar als we ze als ultieme maatstaf hanteren, krijgen altijd diegenen de overhand die er zich weinig of niets aan gelegen laten. En dan worden juist die hooggestemde idealen toch weer het slachtoffer. Onhandige empathie kan het inlevingsvermogen ernstig belemmeren. Wie echt empathisch wil handelen, negeert natuurlijk nooit de manier van denken van de andere kant, ook niet als die ons onwelgevallig is.

_______

* Jesaja 11:6 En de wolf zal met het lam verkeren, en de luipaard bij den geitenbok nederliggen; en het kalf, en de jonge leeuw, en het mestvee te zamen, en een klein jongske zal ze drijven. 7 De koe en de berin zullen te zamen weiden, haar jongen zullen te zamen nederliggen, en de leeuw zal stro eten, gelijk de os. [voetnoot van de redactie, Statenvertaling natuurlijk]