Karel Appelmans: ‘Nederlandstalige borden spreken de Frans-Vlamingen aan’

Karel Appelmans, 78 jaar jong, is een geboren Vlaams-Brabander die zijn hart aan Frans-Vlaanderen verloor. Hij leidt Euvo, een van de meest dynamische verenigingen die in Frans-Vlaanderen zorg draagt voor Nederlandstalige borden op huizen en gebouwen, én ook oude opschriften restaureert.

Je bent een Vlaming én Nederlander in hart en ziel. Hoe is dat gegroeid?

‘Niet van huis uit: ik ben geboren uit een Franse moeder uit Chartres, en een Vlaamse vader. Het is door het uitzonderlijk lerarenkorps van het Sint-Jorisinstituut in Brussel dat ik belangstelling kreeg voor de Vlaamse geschiedenis.’

‘En ook door de plaatselijke KSA-afdeling waarmee allerlei activiteiten op poten werden gezet. Ik denk aan de Driekoningenstoet in samenwerking met het Sint-Jan Berchmanscollege en het Sint-Thomas instituut. Ik zie ons nog stappen doorheen de Brusselse binnenstad met muziekkorps en veel Leeuwenvlaggen.‘

Je ging enkele jaren geleden in Frans-Vlaanderen wonen. Hoe was de overgang?

‘Voor enkelen in Frans-Vlaanderen blijf ik nog steeds een inwijkeling. De meesten hebben me ondertussen aanvaard als een van hen. Administratief was het wel een kluwen van jewelste. Bankrekening, ziekteverzekering, en paperassen allerlei: het was een ware zoektocht.’

Via Cyriel Moeyaert naar Euvo

Hoe kwam je in contact met Frans-Vlaanderen?

‘Via de veel te jong gestorven Johan Van Herreweghe uit Gentbrugge. Johan was actief in de Werkgroep De Nederlanden. Daar maakte ik kennis met Cyriel Moeyaert en Gijs van Ryckeghem, twee uitmuntende kenners van Frans-Vlaanderen. Door deze nieuwe vriendschappen kwam ik dan bij Euvo terecht.’

Euvo, waarvoor staat dat?

‘Dat staat voor Europa der Volkeren. De stichter van Euvo, E.H. Luc Vranckx, in 2014 overleden, had een groot hart voor Frans-Vlaanderen. En ook voor andere verdrukte volkeren in Frankrijk en, bij uitbreiding, in Europa. Hij kwam tot het idee om Nederlandse borden aan te brengen op oude hoeven met historische benamingen. Na het overlijden van Luc Vranckx hebben we met de hele ploeg onze verantwoordelijkheid genomen. En zo ben ik er geleidelijk aan helemaal ingerold.’

Nederlandstalige opschriften

Euvo heeft zich gespecialiseerd in Nederlandstalige opschriften op huizen en gebouwen. Vertel.

‘Onze activiteiten zijn nu fors uitgebreid naar alle soorten Nederlandse opschriften. Niet alleen op historische boerderijen maar ook op huizen, kerken, kapelletjes, namen van gehuchten, restauratie van oude monumenten, graven, noem maar op. De rode draad is: Nederlandstalige en Vlaamse opschriften bewaren en promoten als cultureel erfgoed.’

Euvo is ook actief in West-Vlaanderen?

‘Euvo vzw heeft zijn zetel in het Openluchtmuseum Bachten de Kupe, in Izenberge. Deze welgekomen vaste stek kwam er dankzij de hulp van Mark Ingelaere, bekend voor zijn opnames van de laatste West-Vlaamssprekenden in de Franse Westhoek, en de gastvrijheid van Marcel Messiaen, met zijn 100 jaar de oudste museumdirecteur in Vlaanderen.’

U plaatst ook Nederlandstalige borden in West-Vlaanderen?

‘Onze borden zijn sinds kort ook te verkrijgen in West-Vlaanderen waar ze door onze mensen eveneens gratis worden geplaatst. Een voorzitter is machteloos indien hij niet over een ploeg van medewerkers beschikt. Ik kan niet dankbaar genoeg zijn aan Edgard Stubbe uit Ruddervoorde en Lucien Maes uit Gistel, zonder hun echtgenotes te vergeten.’

Overal geel-zwarte borden

De actie van Euvo is een groot succes in Frans-Vlaanderen. Jullie geel-zwarte borden zijn tegenwoordig overal aanwezig en vallen op in het landschap. Kan je dit succes verklaren?

‘Het spreekt de Frans-Vlamingen aan: wij vullen een leemte in. Deze mensen hebben nood aan een houvast om hun overtuiging en identiteit te beklemtonen. Ter informatie: we hebben eind 2021 de 1000 borden overschreden.’

Proficiat Karel! Welke mensen vragen zo’n bord aan? Zijn ze Vlaamsgezind?

‘De gewone werkmens, veel landbouwers, maar ook gemeentebesturen — die de melding Wethuys vragen voor hun gemeentehuis — tot zelfs iemand van adel. Allemaal mensen die Vlaamsvoelend zijn. Enkelen zijn ook overtuigde Vlamingen.’

Krijgen jullie soms opmerkingen van de plaatselijke overheid in Frankrijk? Is er soms verzet?

‘Tot vandaag hebben wij van welke overheid dan ook nog nooit negatieve opmerkingen ontvangen, integendeel. Ze zijn soms vragende partij. Ook het vervangen en verbeteren van gehuchtnamen gebeurt vlekkeloos.’

Ik zie borden met Nederlandse tekst. En andere in het West-Vlaams. Vanwaar het verschil?

‘Dat is bespreekbaar. Iemand die nog West-Vlaams spreekt verkiest meestal een bord in de streektaal. Frans-Vlamingen die Nederlands leren en spreken verkiezen een tekst in het Nederlands.’

Restauratie

Restaureren jullie ook oude Nederlandstalige inscripties op graven, kapellen, enzovoorts?

‘Ik ben heel blij dat je mij die vraag stelt. Hier breng ik vooral een eresaluut aan Edgard Stubbe die samen met Christin Gernaey en Jacques Hullebusch deze zware taak op zich heeft genomen. Enkele weken geleden hebben zij nog het graf van de Frans-Vlaamse voorman Jean-Marie Gantois gereinigd.’

Hoe sta je persoonlijk in de discussie tussen aanhangers van het West-Vlaams en diegenen die het Nederlands verdedigen?

‘Zonder aan politiek te willen doen, want ik voer geen discussies noch polemieken hieromtrent. Ik deel het standpunt van de Michiel de Swaenkring en de Andries Stevenkring en nog vele anderen: het West-Vlaams kan enkel overleven door het erkennen van het Nederlands als onderwijstaal in Frans-Vlaanderen en zelfs er buiten.’

Vlaamse identiteit over de Schreve

Wat zijn de belangrijkste onderwerpen die de Frans-Vlamingen bezig houden?

‘Voor Euvo breng ik jaarlijks tientallen huisbezoeken. Wat me opvalt is dat in elke woning een leeuwenvlag of een schild aanwezig is. Dat is de getuigenis van hun identiteit en Vlaamse verbondenheid, nu de Vlaamse taal verdwijnt. Over politiek wordt nooit gesproken.’

Hoe gaat dat in zijn werk? Wat moet een Frans-Vlaming doen om een Nederlandstalig bord te krijgen?

‘Heel eenvoudig. Men belt ons op mijn mobieltje of wij krijgen een verzoek via een e-postje. Nadien breng ik een bezoek om in overleg de naam te kiezen waarna het bord wordt aangemaakt en gratis geplaatst.’

Over welk(e) bord(en) en/of restauratie ben je het meest trots?

‘Moeilijk te zeggen. Alle borden en restauraties liggen me nauw aan het hart. Wil je toch een voorbeeld: vorig jaar hebben wij in Kwaadieper verweerde muurstenen met aloude Nederlandse teksten die zo goed als verdwenen waren, volledig kunnen herstellen. Een huzarenstukje van onze ploeg!’

Veel werk te doen

Wat zijn de plannen van Euvo voor dit jaar? Zijn er interessante projecten in het vooruitzicht?

‘Er is heel wat te doen. We willen onder meer aanvangen met de opmaak van een algemene inventaris van alle Vlaamse opschriften in de Frans-Vlaamse gemeenten. Als referentie nemen wij het overzicht uit het boek van Bert Bijnens, Zuid-of Frans-Vlaanderen.’*

‘Het werd in 1964 uitgegeven en vraagt dus om te worden geactualiseerd. Maar hier wringt het schoentje: dit is een reuzeopdracht en de vraag is: wie steekt de handen uit de mouwen? Komt daarbij dat koken geld kost. Alle handen en financiële steun steeds welkom!‘

Karel, ik dank je voor dit gesprek.

*Zuid- of Frans-Vlaanderen, uitgegeven door de Heemkundige Kring Bachten de Kupe in 1964.