Kennedy was ook geen Berliner

Ik loop al enkele dagen rond met een ‘Je suis Charlie’-button op mijn jas. Ene Joachim Roncin beviel op Twitter van de slogan, anderhalf uur na de aanslag; een andere Parijzenaar zette er zeven minuten later de hashtag bij – #jesuischarlie. Daarna verspreidde de slagzin zich razendsnel door de virtuele wereld van de sociale media. Animatiefilmpjes op het net leren dat de tweet in de hele wereld razend populair werd, ook in Zuid-Amerika, Afrika of… jawel, het Midden-Oosten.

(Later volgde ook de hashtag #jesuisKouachi, tot afgrijzen van velen. Dat afgrijzen deel ik, maar verbazen mag het niet. Het zal intussen wel doorgedrongen zijn dat er moslimfundamentalisten bestaan en dat die vaardig met de sociale media omspringen. Het is een militante tak van de zij-groep, waarover ik het in De Standaard had.)

Die golf van solidariteit, op Twitter, Facebook, affiches, jassen of truien, kreeg ook andere tegenwind dan van de Kouachi-fanclub. ‘Hypocriet’, ‘aanmatigend’, ‘laf’; het zijn maar enkele van de harde woorden die vielen. De Nederlandse cartoonist van Charlie Hebdo Bernard Holtrop (Willem) ‘kotst van al die nieuwe vrienden’. Ook de weduwe van hoofdredacteur Charb was scherp. Bij die laatste twee moeten we natuurlijk rekening houden met het onpeilbare verdriet dat ze nu moeten proberen verwerken.

Maar helemaal gelijk hebben ze niet. Wie nu een abonnement neemt op Charlie Hebdo, had dat inderdaad beter eerder gedaan. Maar ook als dat voor 7 januari massaal was gebeurd, zou dat deze aanslag niet verhinderd hebben.

Ik neem geen abonnement want ‘je suis Charlie’, niet omdat ik een vriend zou zijn van het blad maar omdat we dezelfde vijand hebben, namelijk de tegenstanders van de vrije meningsuiting.

Als het blad Charlie Hebdo, dat al een tijd een kwakkelend bestaan leidde, verdwijnt omdat het te weinig lezers heeft, dan raakt mij dat niet. Je ne suis pas Charlie. Er verdwijnen dagelijks kranten of tijdschriften. De vrije meningsuiting houdt ook in dat mensen mogen beslissen een blad niet te kopen. Wie te weinig lezers overtuigt, faalt en gaat uit de rekken.

Als Charlie Hebdo verdwijnt door deze aanslag, dan raakt mij dat wel. Je suis Charlie.

Het tegendeel zal trouwens waar zijn, want ik durf het amper neertikken door de hardheid van de vaststelling: dit zal de meest succesrijke promotie worden die ooit voor het blad werd gevoerd.

Herlees die zin en word er met mij stil van. Niets scherper dan de ironie van het lot.

We kennen het fenomeen, bijvoorbeeld van op begrafenissen. Van doden niets dan goeds. Hypocriet? Och, des mensen en wie dat verwijt maakt, miskent de condition humaine. Het mag vastgesteld worden maar misschien is het aanklagen er van zelfs een tikkeltje, hoe zal ik het zeggen, hypocriet. Of toch zeker aanmatigend. Want zijn de stenengooiers zonder zonde?

Laten we met Herman Van Veen opmerken dat getuigen zelden helden zijn. De een heeft zeven kinderen en de andere is doodmoe. Echte helden getuigen zelden. En nu ik er over nadenk: de gebroeders Kouachi getuigen niet meer want zij wilden helden worden. Misschien toch best wat opletten met heldendom, denk ik dan.

Op de vraag aan wiens zijde je staat, vrije meningsuiting of niet, koos iedereen met ‘Je suis Charlie’-kenteken alvast duidelijk partij, ook al zijn ze slechts getuigen en geen helden, noch trouwe lezer van het blad.

President JF Kennedy was trouwens ook geen Berliner en evenmin hypocriet omdat hij er niet is gaan wonen. Het signaal dat hij bracht met zijn uitroep klonk er niet minder krachtig om.

Nog sterker overigens dan het succesrijke ‘je suis Charlie’ was de uitsmijter van filosoof David Dessins opiniestuk op De redactie: ‘Ik ben Charlie niet, lang leve Charlie’. Dat is echt de kern want alleen wie NIET Charlie is, kan er mee solidair zijn.

Maar die buttons waren niet voorhanden.