Kritisch econoom Ewald Engelen

Nederland lijkt soms erg ver te liggen. Hoewel we één taal spreken, blijft de staatsgrens dikwijls een debatgrens. Zo ondertekenden nu bijna 60 000 mensen de petitie van het BurgerforumEU dat eist dat geen bevoegdheden van de nationale staat meer worden overgedragen naar de Europese Unie zonder eerst een referendum te houden. Op 17 mei 2013 maakte de Tweede Kamer bekend dat er een plenair debat wordt gewijd aan die zaak, wat meteen een eerste succes mag heten voor dat BurgerforumEU. Vlaanderen vernam er weinig over,tenzij dankzij Doorbraak.

Een van de initiatiefnemers, Thierry Baudet, sprak in Vlaanderen onder meer voor de Vlaamse Volksbeweging en kreeg ook bij ons enige bekendheid als auteur van ‘de aanval op de natiestaat’. Ewald Engelen, een andere steunpilaar onder de actie, zal in Vlaanderen weinig belletjes doen rinkelen.

Financiële geograaf Ewald Engelen (°1963) is verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en fluit in Nederland een aardig deuntje mee in het publieke debat. Hij is onder meer columnist voor het weekblad De Groene Amsterdammer en de krant Het Parool. Als driftige twitteraar – @ewaldeng – hekelt hij het beleid van de Europese Unie als het ware van uur tot uur. Zijn loopbaan als columnist bij het huisorgaan van de Sociaal Economische Raad, SER Magazine, was geen lang leven beschoren. Omdat hij in zijn eerste bijdrage het stilzwijgen van de vakbonden over de eurocrisis hekelde, werd hem meteen de deur gewezen.

Voor De Groene Amsterdammer schreef hij op 30 januari van dit jaar de bijdrage ‘Referendum!’, waarin hij uit de doeken doet waarom hij zo graag een volksraadpleging zou wensen over de Europese Unie. Het stuk begint zonder meer alarmerend: ‘Nederland staat aan de vooravond van een staatsgreep.’ Hij verklaart meteen nader: ‘Niet door Duitsers, Russen, Arabieren, leger of grootkapitaal. Dit is geen coup van vlees en bloed, tanks en barricades, maar een putsch van metaal en papier, juristen en technocraten, achterafkamertjes en persconferenties. Laat ik het beestje bij zijn naam noemen: door die vermaledijde EMU en de begrotingsunie die zij afdwingt, worden wij, vrije burgers van Nederland, horigen van de koning van Brussel: de euro.’

Deze passage kenmerkt Engelens stijl. Hij zoekt meer de controverse dan schouderklopjes van het establishment en noemt de bewoordingen van deze inleiding zelf ‘engeliaanse overdrijvingen’. Maar daarom zijn het nog geen onwaarheden. Engelen zegt slechts te putten uit een ‘Voorlichting’ van de ‘eerbiedwaardige Raad van State, geschreven in opdracht van het ministerie van Algemene Zaken en gepubliceerd op 18 januari’. In die, veel diplomatischer opgestelde, nota antwoordt de eerbiedwaardige instelling op de vraag hoe het staat met ‘de verankering van de democratische controle bij de hervormingen in het economisch bestuur in Europa ter bestrijding van de economische en financiële crisis’ met een ontmoedigend: ‘niet best’.

Die Raad van State noemt de plannen van Herman Van Rompuy ‘ingrijpend’, ‘heeft het over “verstrekkende gevolgen”, waarschuwt voor “grote financiële risico’s”, spreekt van “aanzienlijke consequenties voor de rol van nationale parlementen”, en vraagt zich af of “deze besluiten ook daadwerkelijk democratisch gedragen worden”. Zeker nu “een groeiend deel van de burgers zich in afnemende mate verantwoordelijk weet voor en vertegenwoordigd voelt bij de besluitvorming door wetgever of bestuur, hoezeer die ook volgens democratische procedures plaatsvindt”. De Raad gebruikt in dit verband de term “democratische vervreemding” – haar woorden, niet de mijne – die zich ”zeer markant voordoet ten aanzien van de besluitvorming in de Europese Unie”.’

De begrotingscontracten, intussen in werking, doen wenkbrauwen fronsen bij de Nederlandse Raad van State, want ze gaan ‘een stuk verder dan controle op hoofdlijnen. Dit is Brussels micromanagement van nationale arbeidsmarkten, pensioenarrangementen, huizenmarkten en zorgsystemen – van eigenlijk alles wat geld kost en dus relevant is voor schuld en tekort.’

Wat vroeger ‘een onschuldig praatcircuit’ was ‘voor uitgeran­geerde bestuurders en ambitieuze academici, die in Brusselse achterkamertjes uit Europese verdragen Nationale Actieplannen destilleerden, met elkaar vergeleken en daar vervolgens weer over rapporteerden, en zo ad infinitum’ waar ‘niemand zich verder een zier van aantrok’ is wezenlijk van karakter veranderd.

‘Met zijn begrotingscontracten heeft Van Rompuy deze vriendelijke sociale werkplaats getransformeerd in een sm-kelder voor natiestaten: wie zich niet houdt aan de “aanbevelingen” wordt zonder pardon onder “toezicht” gesteld en verliest feitelijk de zeggenschap over het eigen ambtelijk apparaat.’

Voor Engelen – die dicht bij de linkse SP (de Nederlandse) wordt gesitueerd en bijvoorbeeld een grote tegenstander is van het leggen van de klemtoon op besparingen – is het besluit duidelijk: ‘Als Van Rompuy zijn zin krijgt, heeft Nederland geen parlement meer maar een Raad van toezicht. Dat is de coup. En als kabinet en parlement daarmee instemmen, schenden zij eenzijdig de bepalingen van het eeuwenoude contract tussen volk en staat dat onze grondwet belichaamt. Volgens John Locke heeft de demos dan het morele recht om het sociale contract te ontbinden. Daarom wil ik een referendum.’

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>