Lagarde bij ECB dreigt drama te worden

Recent diende Christine Lagarde op bezoek te gaan bij het Europees Parlement (EP) als laatste stap om in het pluche van de ECB te eindigen. Toen ik het allemaal hoorde kreeg ik het benauwd. De politisering van centrale banken en in het bijzonder de ECB is voldoende reden voor wat paniek. Draghi beheerste de kunst om de wereld te negeren ten voordele van politieke spinsels, maar die was in ieder geval nog enigzins gehinderd door economische inzichten. Ik vrees dat we met Lagarde op dit punt naar een aanzienlijk hogere versnelling zullen evolueren.

Dovish she is

Het centrale punt van aandacht in haar betoog voor het EP was dat ze volkomen helder maakte dat een ‘highly accomodative policy is warranted’. Dat betekent dat we voor jaren (lees: decennia) vast zitten aan een lage rente en monetair verruimingsbeleid. Ze slaagde er zelfs in de illusie te wekken dat ze daarmee ook een groene golf zou ontlokken die Europa koploper zal maken in de wereld inzake een ‘groene toekomst’.

Arbeidsjuriste Lagarde heeft een fraai palmares, zal ik je vertellen. Via wat — niet onbesproken — chicanes in de Franse politiek schuimde ze in recentere jaren als IMF managing director  de wereld af om het bekende globaliseringsliedje overal nog maar eens af te draaien. Zo draaide ze in die periode als onderdeel van de ‘Troika’ Griekenland zodanig financieel een poot uit dat ze er nog steeds niet van bekomen zijn, en dat zal allicht een tijdje (lees weer: decennia) zo blijven. Haar voorganger Dominique Strauss-Kahn kan je dan wel verwijten dat hij van de toppositie bij het IMF een circus heeft gemaakt, hij was wel een serieus econoom. Nu is de benoeming van de IMF-toppost sowieso een handjeklap waar inhoudelijke kwaliteiten van inferieur belang zijn.

Om door het strijkijzermodel te geraken van een gepoliticeerde selectieprocedure moet je heel wat mensen te vriend houden. Een inhoudelijk sterkere Jens Weidmann (Deutsche Bundesbank-voorzitter) maakte dan ook geen enkele kans met zijn orthodox-budgettaire inzichten en structurele aanvallen op het monetaire beleid van de ECB in recente jaren.

Lage rente is een blijvertje

De lage- of nulrente is dus een blijvertje. Ik betoogde eerder al dat dat niet enkel met het ECB-beleid te maken heeft, maar ook met een typisch spaarsurplus in een vergrijzende maatschappij. Daarbij komt ook nog het feit dat publieke en private investeringen zodanig beperkt zijn dat ze dat spaaroverschot niet kunnen absorberen en de reële rente verder drukken. De Japanse situatie met lage inflatie, een gemiddeld nog lagere groei en een extreem hoge staatsschuld is onze toekomst.

Merkwaardig genoeg bleef Lagarde vasthouden aan de +/-2% inflatienorm waarmee ze haar ruim monetair beleid (deels) probeerde te rechtvaardigen. Het is me na al die decennia nog altijd niet duidelijk waarom die norm zo relevant is. Enkel in een ‘stylized’ en dus artificieel economisch model is inflatie relevant, aangezien een te lage inflatie dan huidige consumptie en investeringen afremt. Maar consumptievolumes worden in realiteit meer bepaald koopkracht (waar het niet te best mee gaat) en investeringen door zicht op effctieve vraag voor goederen en diensten.

Seculiere stagnatie

Seculiere stagnatie is onze toekomst. Dit ooit door de door econoom en Harvard-professor Larry Summers geïntroduceerde begrip verwijst naar een situatie van trage groei, lage inflatie, een overschot aan besparingen ten opzichte van investeringsbehoeften en een tekort aan consumentenvraag. De enige oplossing daarvoor is om omgekeerd te werken: hogere consumentenvraag bij een negatieve demografische evolutie kan er alleen komen door structureel hogere ‘koopkracht’. Die koopkracht leidt tot meer investeringen waardoor het spaaroverschot afneemt, de groei aantrekt en de inflatie opwaarts beweegt door o.a. hogere lonen. Je moet de formule dus achterstevoren toepassen en in beleid omzetten.

Inflatie

De obsessie met inflatie is dan ook onbegrijpelijk. Het is symptoomnajagerij. En dat buiten het feit dat ze ongedocumenteerd (en indien gedocumenteerd dan enkel met betaalde studies) claimt dat het ECB-beleid heeft geleid tot economische groei is tenenkrommend. Ze had wel wat eigen ECB-onderzoek bij elkaar geharkt, maar het gaat hier eigenlijk over iets wat je niet kan bewijzen. En dan laten we de eventuele negatieve lange-termijn aspecten en de schade van te barsten activa-bubbels van dit beleid nog even buiten de analyse. Ze lijkt daarbij het begrip niet helemaal goed te begrijpen, dus even voor Christine: Inflatie= M1 * VM.

De geldhoeveelheid (M1) is dan wel gestegen door alle ECB-ingrepen, maar de omloopsnelheid van geld (VM) is na de 2007-2009 crisis nooit meer echt naar gemiddelde niveaus terugekeerd ondanks de economische hausse in recente jaren. Het houdt de inflatie laag. Meer nog, er zijn drie elementen (de 3 D’s) die de inflatie structureel laag zullen houden: (uitdijende volumes) Debt, Demographics and Disruption (technologie). Alleen economisch, budgettair/fiscaal en arbeidsmarktbeleid zullen soelaas kunnen bieden, niet monetair beleid.

Pijnlijk onvermogen

Met politi-clown Lagarde aan het roer gaan we dus de volle zee op zonder navigatie, een driekwart lege tank, geen reddingsvesten, en 2.5 lekkende rubberen reddingsbootjes. Ze kan het economisch en monetair systeem dan blijkbaar niet redden of reanimeren, het klimaat wel. Althans naar eigen zeggen, en nog wel met monetaire verruiming. Je moet het maar durven, en de 751 leden van het Europees Parlement sliepen rustig verder, nadat ze even via de KBC app controleerde of hun wedde, supplementen en onkostendeclaraties van de maand reeds waren gestort.

Zou bidden nog helpen?

Met Lagarde hebben we een aanzienlijk politiek risico in onze monetair systeem binnengebracht. Geselecteerd via een gepolitiseerd kanaal hebben de Europese overheden hun beschermengel nu tot bankier verheven. In tijden waar we afwillen van ‘crony capitalism’ en verstrengeling tussen politiek en economie/bedrijfsleven, is dit een aanzienlijke stap terug.

Niet alleen is er het inhoudelijke deficit ten gevolge van het aanstellen van een politicus als ECB-voorzitter, ze heeft er globale politieke doctrines mee binnengracht in het monetaire speelveld. Ze deed zelfs geen moeite om dat te verbergen. Bidden gaat blijkbaar niet meer helpen nu Lagarde’s benoeming is goedgekeurd, maar weet wel dat als straks de rekening volgt en zij in een volgende toppost is beland haar beleid wel eens synoniem zal geworden zijn niet enkel met hopen sociaal en menselijk leed (al onze welvaartsystemen functioneren enkel normaal bij historisch gemiddelde rentestanden; deze worden nu van binnenuit geërodeerd) maar dat haar beleid ook zo maar het potentieel heeft om de EU straks eigenhandig op haar knieën te krijgen als de lange-termijn effecten van dit monetaire experiment zich beginnen te tonen. Daar hebben we dan in ieder geval geen nieuwe migratiecrisis voor nodig.